همشهری آنلاین، فرخنده رفائی: امروز، از حساب و کتاب روزمره و یادداشت‌های فوری تا امضای فرم‌ها و مدارک اداری بدون آن تقریبا غیرممکن است؛ ابزاری ارزان، دم‌دست و آن‌قدر عادی که اغلب فراموش می‌کنیم مسیری طولانی از نوآوری پشت آن پنهان است.
خودکار، به معنای آنچه امروز می‌شناسیم، حالا ۸۰ سال از عمر خود را پشت سر گذاشته و تغییرات مهمی را به چشم دیده است.
از پر قو تا گلوله فولادی
به گزارش نیواطلس، «بیرو» نخستین خودکاری بود که با ساختار خودکارهای امروزی وارد بازار شد. پیش از اختراع بیرو، نوشتن بسیار پرزحمت بود. از قلم‌نی‌های قدیمی تا قلم‌های فولادی و بعدتر خودنویس‌ها، همگی نیاز به مراقبت، جوهر، پاک‌کردن لکه‌ها و حوصله فراوان داشتند. علاوه بر این، خودنویس‌ها گران و حساس بودند و روی بسیاری از سطوح هم جواب نمی‌دادند.
ایده نوشتن با توپ فولادی کوچک اولین بار در ۱۸۸۸ ثبت شد اما عملیاتی نشد تا اینکه «لَسلو بیرو»، روزنامه‌نگار مجارستانی در دهه ۱۹۳۰ فهمید جوهر چاپ روزنامه زود خشک می‌شود و پخش نمی‌شود. او با کمک برادر شیمیدانش، جوهر غلیظ و مکانیزم ساچمه‌ای را توسعه داد و در ۱۹۳۸ ثبت اختراع گرفت.
سفارش سرنوشت‌ساز
تولید قلم اما در آغاز سختی‌های زیادی داشت و با وجود ایده درخشان، مسیر تجاری‌سازی بیرو آسان نبود. بیرو و برادرش با چالش‌های فنی در ساخت جوهر و مکانیزم ساچمه‌ای، مشکلات مالی و درگیری‌های پیچیده حقوقی و پتنت روبه‌رو بودند تا اینکه با ثبت یک سفارش تاریخی برای ساخت خودکار بیرو ورق برای تولیدکنندگانش برگشت؛ نیروی هوایی بریتانیا در جنگ جهانی دوم سفارش ۳۰هزار عدد خودکار سفارش داد چون این قلم‌ها در ارتفاع و شرایط پرواز—برخلاف خودنویس—نشت نمی‌کردند.
از محصولی لوکس تا ابزاری فراگیر
خودکارهای اولیه بسیار گران بودند؛ نسخه آمریکایی Reynolds Rocket در دهه ۴۰ میلادی حدود ۱۲.۵ دلار قیمت داشت—ارزشی معادل نزدیک ۲۰۰ دلار امروز. اما نقطه عطف دهه ۱۹۵۰ بود؛ زمانی که «مارسل بیک» فرانسوی با ساخت خودکار معروف (Bic)، طراحی بیرو را ارزان‌سازی و انبوه‌سازی کرد و Bic Cristal به پرفروش‌ترین قلم جهان تبدیل شد.
قلم خودکار بیک، ویژگی‌های جالبی داشت که آن را در سطح جهان فراگیر کرد؛ طراحی ساده اما هوشمندانه، بدنه شفاف، لوله شش‌ضلعی و سوراخ کوچک برای تنظیم فشار هوا.
بعدها با نوآوری‌های جدیدتر، خودکار فشاری Parker Jotter، ماژیک‌های نو مدرن، خودکار فضایی Fisher (که روی ماه استفاده شد)، رولربال و ژل‌پن‌ها با رنگ‌های متنوع به بازار آمدند و بیک و بیرو را از انحصار خارج کردند.
چگونه «بیرو» شیوه نوشتن را تغییر داد؟
نوشتن با جوهری که آزادانه از نوک قلم خودنویس جاری می‌شد نیازمند مهارت و تمرکز بود؛ همین موضوع باعث رواج خط شکسته برای سرعت بیشتر می‌شد. اما با خودکار، ما بیشتر به نوشتن حروف جداگانه روی آوردیم؛ تغییری تدریجی اما عمیق که حتی بحث حذف آموزش خط تحریری در مدارس را مطرح کرده است. امروز تقریبا روی هر سطحی می‌توان نوشت؛ حتی زیر آب یا در فضا!
با این حال در دنیایی که فناوری دیجیتال همه‌چیز را تسخیر کرده، شاید عجیب باشد که یک اختراع ۸۰ ساله هنوز به عنوان نماد سادگی، دوام و کارایی، کنار دست ماست. دفعه بعد که یک سند مهم را امضا می‌کنید، شاید ارزش داشته باشد لحظه‌ای به این اختراع کوچک اما انقلابی فکر کنید.
