همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: این امواج ضعیف و پنهان، با چشم دیده نمی‌شوند و بسیاری از دستگاه‌ها قادر به ثبت آن‌ها نیستند اما فناوری‌های جدید سرانجام توانسته‌اند این «تلگراف‌های لرزه‌ای» را ضبط کنند.

امواج مقدماتی

پژوهشی جدید در موسسات لرزه‌نگاری نشان می‌دهد که زلزله‌ها قبل از وقوع، مجموعه‌ای از امواج بسیار ضعیف و سریع منتشر می‌کنند که به آن‌ها « امواج مقدماتی » یا foreshock-like signals گفته می‌شود. این امواج فقط چند ثانیه تا چند دقیقه قبل از زلزله اصلی منتشر می‌شوند، اما اهمیت آن‌ها بسیار بیشتر از آن چیزی است که تصور می‌شود.

دانشمندان با استفاده از دستگاه‌های فوق حساس، الگوریتم‌های هوش مصنوعی و داده‌های فراوان از زلزله‌های گذشته، موفق شده‌اند این امواج را فیلتر و الگوهای مشخصی شناسایی کنند. این کشف شاید بتواند مسیر آینده هشدارهای زلزله را دگرگون کند؛ هرچند هنوز هیچ تضمینی وجود ندارد، اما امیدواری دانشمندان بسیار بالاست.

بیشتر بخوانید:

• وقتی ماشین‌ها یاد می‌گیرند احساس داشته باشند! | از محاسبه تا درک و تجربه

• معرفی بهترین منابع یادگیری ماشین

شناسایی امواج خاموش

این امواج معمولاً در هیاهوی نویزهای زمین گم می‌شوند. اما پژوهشگران با استفاده از سنسورهای فوق حساس، شبکه‌های تحلیل داده و یادگیری ماشینی توانستند لرزش‌های خفیفی را شناسایی کنند که درست قبل از زلزله رخ می‌دهند.

این لرزش‌ها سرعت بالایی دارند و از عمق زمین به سمت سطح حرکت می‌کنند، مثل تلگرافی که پیام را از زیرزمین مخابره می‌کند.

پیش‌بینی امواج زلزله

برای اولین‌بار یک الگوی قابل‌اندازه‌گیری به‌دست‌آمده است:

برخی زلزله‌ها قبل از وقوع یک سیگنال کوچک منتشر می‌کنند

میزان انرژی و شکل موج، نوع گسیختگی گسل را لو می‌دهد

می‌تواند چند ثانیه تا چند دقیقه هشدار زودهنگام بدهد

اما این چند ثانیه، برای نجات جان هزاران نفر کافی است:

ایستگاه‌های قطار متوقف می‌شوند، برق شبکه قطع می‌شود و مردم پناه می‌گیرند.

ربات‌های لرزه شنو

تیم‌های تحقیقاتی در حال ساخت حسگرهایی هستند که مثل ربات‌های گوش‌تیز، در دل زمین می‌نشینند و دائماً ارتعاشات را می‌شنوند.

این دستگاه‌ها می‌توانند امواج پنهان را ثبت و فوراً هشدار صادر کنند. بعضی نمونه‌های اولیه در ژاپن و آمریکا آزمایش شده‌اند.

چرا پیش‌بینی زلزله هنوز دشوار است؟

پوسته زمین پیچیده‌تر از آن است که به نظر می‌رسد. هر زلزله، منشأ، عمق، نوع گسل و شکل شکاف متفاوتی دارد. برخی زلزله‌ها اصلاً امواج مقدماتی ندارند.

اما کشف «تلگراف زلزله» یک نقطه عطف مهم است:

بار اول است که سیگنالی واقعی و اندازه‌پذیر پیدا شده.

پیامدهای این کشف برای آینده

اگر این الگو تکمیل شود:

هشدارهای زودهنگام دقیق‌تر می‌شوند، از مرگ‌ومیر و خسارات عظیم جلوگیری می‌شود، سیستم‌های شهری هوشمندتر و ایمن‌تر می‌شوند و مطالعات جدید درباره ساختار گسل‌ها آغاز می‌شود

کشف امواج پنهان و خاموشی که قبل از زلزله منتشر می‌شوند، یکی از هیجان‌انگیزترین پیشرفت‌های علمی در سال‌های اخیر است.

این پدیده هنوز به معنای «پیش‌بینی کامل زلزله» نیست، اما راهی تازه و امیدوارکننده بازکرده است.