به گزارش بهداشت نیوز، بیماری روانی یا اختلالات روانی نوعی سندروم است که بیمار در آن قادر به کنترل هیجان یا رفتاری که از دید بالینی معنادار باشد نیست. عملکردهای جسمی، روانی یا رشدی فردی که از اختلال روانی رنج می برد، به شکل محسوسی مختل می شود. بیماری روانی، همچنین، موجب نابسامان شدن زندگی فرد در زمینه های شخصی خانوادگی و اجتماعی می گردد.
به عبارت ساده تر، بیماری روانی نوعی کژکاری و نقص در رفتار یا عملکردهای روانی فرد است که به شکل یک ناهنجاری در رفتار روانی وی ظاهر می شود. در باور عموم، فردی که رفتار، فکر یا احساسات غیرمعقول و خارج از عرف دارد و همانند سایرین نیست، بیمار روانی تلقی می شود. اما اختلال روانی را نمی توان به این سادگی و تنها با مشاهده چند نشانه به کسی برچسب زد.
تشخیص و تایید اختلالات روانی بر عهده روانشناس است. روان شناس با انجام مصاحبه بالینی و مشاهده علائم به تشخیص نوع اختلال از میان انواع مختلف اختلالات می پردازد. دلایل متعددی برای پیدایش اختلالات روانی در فرد وجود دارد. زمینه های ارثی، فیزیولوژیکی، محیطی، فردی یا سبک زندگی می توانند منجر به نابسامانی و نقص رفتاری و کارکردی انسان شوند.
طبق آمارهای بدست آمده از سوی سازمان جهانی بهداشت، بیشترین بیماری های روانی در دهه اخیر مربوط به افسردگی، استرس و اضطراب است. بیماری روانی واگیردار نیست اما روز به روز انسان های زیادی را گرفتار می کند که این موضوع اهمیت پیشگیری و درمان آن را نشان می دهد. به دلیل اهمیت این موضوع، در این مطلب به بررسی شایع ترین اختلالات روانی و چگونگی تشخیص آنها می پردازیم.
برخلاف تصور عده ای از افراد، بیماری های روانی آنقدر شدید نیستند که نیاز به بستری شدن در بیمارستانهای روانپزشکی داشته باشند. با این حال، افراد ممکن است اختلالات روانی با شدت های مختلف را تجربه کنند. کتاب DSM یکی از بهترین کتابهای مرجع جهت تشخیص بیماری روانی است که بسیاری از روان پزشکان کشور ما نیز از آن استفاده می کنند. این کتاب توسط انجمن روان پزشکی آمریکا منتشر شده است و هر چند وقت یکبار ویرایش می شود.
طبق تعریف DSM اختلالات روانی شامل مجموعه ای از نشانه ها است. همه افراد ممکن است در مقاطعی از زندگی خود این نشانه ها را بصورت خفیف یا شدید تجربه کنند. اما نمی توان به این افراد برچسب بیماری روانی زد. در حقیقت، داشتن این نشانه ها به تنهایی دلیل بروز یک اختلال روانی نیست و معیارهای دیگری برای تشخیص اختلالات روانی وجود دارد. یکی از این نشانه ها استمرار و تداوم علامت ها است.
به عنوان مثال، فردی ممکن است تمام علائم بیماری افسردگی را داشته باشد. با این وجود، طبق معیارهای DSM نمی توان گفت که به بیماری افسردگی مبتلا شده است. زیرا طبق تعریف، این علائم باید به دور مداوم و حداقل به مدت دو هفته ادامه داشته باشند. علاوه بر این، اختلال افسردگی باید عملکرد کاری، اجتماعی، تحصیلی یا عاطفی فرد را مختل کرده باشد تا به آن بیماری افسردگی بگوییم.
آگاهی از اختلالات روانی می تواند برای ما مفید باشد. با این وجود، بهتر است بدانید که یک نشانه ممکن است بین چند اختلال روانی مشترک باشد و ما را در تشخیص نوع اختلال گمراه کند. بنابراین، بهتر است با مشاهده چند نشانه بر روی خود برچسب یک بیماری روانی را نزنیم و تشخیص آن را بر عهده یک روانپزشک خوب بگذاریم.
بطور کلی، بیماری های روانی به دو دسته تقسیم می شوند:
1-اختلالات روانی سبک مانند اضطراب، افسردگی، وسواس و ...
2-اختلالات روانی شدید مانند اسکیزوفرنی، اختلال افسردگی دو قطبی و ...
بیماری سایکوز یا روان پریشی نوعی اختلال شدید روانی است که در آن فرد تفکر و درک غیرعادی دارد. ارتباط بیمار سایکوز با واقعیت قطع می شود و این مسئله بر روی عملکرد، عواطف و تفکرات بیمار تاثیر می گذارد. بیماری روان پریشی اغلب در سنین نوجوانی تا سی سالگی دیده می شود.
این مطلب را حتما بخوانید: آیا اضطراب قابل درمان است؟
مرکز ملی اطلاعات بیولوژیکی (NCBI) شایع ترین اختلالات و بیماری های روانی را در سه گروه تقسیم بندی کرده است:
یکی از شایع ترین بیماری های روانی، اختلالات افسردگی می باشد. بیمارانی که از این اختلال رنج می برند، ترس یا اضطراب شدید را در زمان مواجهه با موقعیت های خاص تجربه می کنند. بیشتر افراد مبتلا به این ناهنجاری تلاش می کنند تا حد امکان در معرض موضوعات یا موقعیت هایی که موجب تحریک اضطرابشان می شود، قرار نگیرند.
انواع متداول اختلالات اضطرابی به شرح زیر است:
طبق تعریف انجمن روانپزشکی آمریکا، اختلال اضطراب عمومی به نگرانی و ترس های بیش از حد و نامتعارفی گفته می شود که زندگی فرد را مختل می کند.
بی قراری، خستگی، انقباض مداوم عضلات و اختلال در خواب از جمله علائم جسمانی است که فرد مبتلا به این عارضه تجربه می کند. شروع دوره علائم اضطرابی در این افراد، اغلب بدون نیاز به یک محرک مشخص است. به عبارت دیگر، بدون وجود محرک بیرونی یا داخلی نشانه های اضطراب ظاهر می شود. فرد بیمار در مواجهه با موقعیت های عادی و روزمره زندگی مانند ملاقات یک دوست، ممکن است اضطراب نامتعارفی را احساس کند. علاوه بر این، در برخی مواقع فرد مبتلا به بیماری اضطراب عمومی ممکن است بدون وجود محرک نیز احساس ترس و اضطراب داشته باشد.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال بیش فعالی و کمبود توجه
در این بیماری، فرد دائما حالت وحشت زدگی را تجربه می کند. این حالت ممکن است به شکل وحشت ناگهانی و طاقت فرسا یا ترس از رخ دادن یک حادثه وحشتناک یا مرگ ظاهر شود.
ترس های بیمارگونه یا فوبیا انواع مختلفی دارند:
1- ترس ساده: منظور از ترس ساده، هراس نامتعارف از اشیا، اتفاقات یا جانوران است.
2- ترس اجتماعی: ترس از قضاوت شدن توسط دیگران یکی دیگر از انواع فوبیاها است که موجب می شود فرد ارتباطات اجتماعی خود با سایرین را محدود کند.
3- ترس از فضای بسته (آگورافوبیا): این نوع ترس در مکان هایی که امکان فرار از آنجا تقریبا دشوار است (مانند آسانسور) تجربه می شود.
لازم بذکر است که ترس یک پدیده کاملا شخصی است. موضوعی که برای یک نفر عادی بنظر می رسد، ممکن است در زندگی فرد دیگر یک مشکل جدی بوجود آورد.
فرد مبتلا به وسواس اجباری نه تنها دچار وسواس است، بلکه دائما افکار استرس زا و اجباری مانند الزام به شستن دستها را تجربه می کند.
افرادی که در زندگی خود یک اتفاق استرس زا یا آسیب زا را پشت سر گذاشته اند، ممکن است بعدها دچار این بیماری شوند. در این اختلال، فرد دائما احساس ترس دارد یا تصور می کند قادر به کنترل شرایط نیست.
اختلالات خلقی که به اختلالات عاطفی نیز معروف است، شامل احساس غم و اندوه دائمی یا دوره هایی با انرژی بالا و سرخوشی افراطی (مانیا) و یا نوساناتی از شادمانی تا غم شدید است. به عبارت دیگر، تغییرات محسوسی در خلق و خوی فرد رخ می دهد. شایع ترین اختلالات خلقی عبارتند از:
افسردگی ماژور یا اساسی رایج ترین اختلال خلقی است. میل به زندگی در فرد مبتلا به افسردگی اساسی بسیار کاهش پیدا می کند. احساس مفید نبودن، بی خوابی یا کم خوابی، پرخوری یا بی اشتهایی، احساس خستگی زیاد، کاهش تمرکز و توانایی تفکر، فکر کردن دائم به مرگ و... از جمله نشانه های این بیماری روانی شایع است.
افسردگی بعد از زایمان، در حقیقت، همان بیماری افسردگی است و علائم آن را بدنبال دارد. دلایل مختلفی موجب بروز افسردگی بعد از زایمان می شود. تغییر ترشح هورمون ها و دلایل زیستی مانند کاهش ناگهانی غلظت تستروژن، دفع کورتیزول از طریق ادرار، ناقل های عصبی از جمله دلایل ابتلا به این بیماری است. مادران مبتلا به این اختلال در رسیدگی به نوزاد تازه متولد شده و انجام کارهای خود دچار مشکل می شوند. در حالت شدیدتر این افسردگی می تواند عواقب ناخوشایندی به همراه داشته باشد. افسردگی بعد از زایمان اغلب در یک ماهگی تا دو ماهگی نوزاد اتفاق می افتد. لذت نبردن از زندگی، احساس پیری، خستگی شدید، زود رنج بودن و... از علائم افسردگی بعد از زایمان است.
افسردگی فصلی معمولا در فصول سرد سال رخ می دهد. در واقع، افزایش ساعات تاریکی در این فصول موجب ترشح هورمون های ملاتونین شده که رخوت، خواب آلودگی و بی حالی را در پی دارد. افراد سالم هم ممکن است این نوع افسردگی را تجربه کنند. با این وجود، به دلیل متعادل بودن مواد شیمیایی مغز، این نوع افسردگی در فرد سالم هیچگونه اختلال عملکردی ایجاد نمی کند. اما در آندسته از افرادی که زمینه ابتلا به بیماری های افسردگی را دارند، ممکن است مشکلات جدی در روند زندگی شان بوجود آورد.
درمان افسردگی فصلی در مقایسه با سایر انواع اختلالات خلقی، ساده تر است. قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا مصرف ویتامین D از روشهای درمان این نوع اختلال می باشد.
اختلال دوقطبی نوعی اختلال افسردگی است که در آن فرد نه تنها دچار حملات افسردگی می شود، بلکه حملات پانیک یا شیدایی را نیز تجربه می کند. اختلال دو قطبی دو نوع دارد؛ شیدایی و افسردگی.
اسکیزوفرنی یک بیماری روانی بسیار پیچیده است که محققان حوزه بهداشت روان هنوز نتوانسته اند تشخیص دهند که آیا این بیماری یک اختلال فردی است یا مجموعه ای از بیماری های مرتبط موجب بروز علائم این بیماری می شوند. نشانه های اختلال اسکیزوفرنی اغلب در سنین نوجوانی تا 30 سالگی ظاهر می شوند. شخص مبتلا به این بیماری دارای افکار منقطع است. پردازش اطلاعات برای این افراد مشکل است. هذیان، توهم، اختلالات فکری از علائم مثبت اسکیزوفرنی و خلق و خوی نامناسب و یکنواخت و بی رغبتی از نشانه های منفی این بیماری به شمار می روند.
جمع بندی
افراد مبتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی برای بهتر شدن علائم خود باید تغییراتی را در سبک زندگی خود بوجود آورند. به عنوان مثال، ممکن است لازم باشد فرد برای مدتی از کار خود فاصله بگیرد یا مشکلات بوجود آمده در روابط شخصی خود با اطرافیانش را حل و فصل نماید. همچنین، به کمک تکنیک های آرامش بخش مانند مراقبه، ذهن آگاهی یا تنفس عمیق می توان تا حد زیادی علائم این اختلالات را از بین برد.
داشتن یک شبکه ارتباطی پشتیبان می تواند نقش مهمی در تسریع فرایند بهبودی این اختلالات داشته باشد. کلینیک اعصاب و روان دکتر فرامرز ذاکری با داشتن سابقه درخشان در زمینه تشخیص و درمان اختلالات روانی و تکیه بر دانش روز و نیز استفاده از جدیدترین آزمایشات روانشناسی، به شما و عزیزانتان در تشخیص و درمان انواع مشکلات روحی و روانی کمک می کند.
