به گزارش بهداشت نیوز، در این باره و اینکه اساسا ضرورت استفاده از مکمل چیست و آیا مکمل‌هایی که می‌خوریم در سلامت ما تاثیر دارند یا خیر گفت و گویی با دکتر رضا همایونفر متخصص تغذیه انجام داده‌ه‌ایم که در پی می‌آید.
تاثیر مکمل‌ها چقدر است؟
دکتر رضا همایونفر درباره تاثیر مکمل‌های ویتامینی، معدنی و امگا-۳ بر سلامت می‌گوید: امروزه درصد بالایی از افراد از مولتی‌ویتامین‌ها، مینرال‌ها و امگا-۳ استفاده می‌کنند. به عنوان مثال در آمریکا حدود ۵۷.۶ درصد بزرگسالان در ۳۰ روز گذشته حداقل یک نوع مکمل مصرف کرده‌اند؛ این رقم در میان زنان ۶۸.۳ درصد بیشتر از مردان با ۵۰.۸ درصد مصرف است و با افزایش سن، به‌ویژه در زنان بالای ۶۰ سال۸۰.۲ درصد افزایش می‌یابد . این آمار نشان می‌دهد مصرف مکمل‌ها در جمعیت عمومی بسیار شایع است، اما سؤال اصلی این است که این مصرف تا چه حد، اثری فراتر از «تلقین» یا اثر دارونما دارد. بررسی‌های منظم سیستماتیک نشان می‌دهد به‌طور کلی مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی در افراد سالم که کمبود مشخص نداشته‌اند، تأثیر چندانی در پیشگیری از بیماری‌های مهم (سرطان، بیماری قلبی) یا مرگ و میر ندارند. به عبارت دیگر، اگر رژیم غذایی شخص حاوی مقادیر کافی ریزمغذی‌ها باشد، شواهد نشان می‌دهد بسیاری از مکمل‌ها فواید واضحی ندارند.
این متخصص درباره تاثیر مکمل‌ها در کاهش خطر مرگ، سکته و سرطان‌ها می‌گوید: مطالعات کارآزمایی تصادفی و مرورهای نظام‌مند نشان می‌دهد مصرف روزانه مولتی‌ویتامین‌های معمول به طور کلی تاثیر معنی‌داری در کاهش مرگ، سکته یا سرطان ندارد . یک مطالعه نتیجه گرفته که «مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی با کاهش کمی یا بدون کاهش در پیشگیری از سرطان، بیماری قلبی‌عروقی و مرگ همراه بود. تنها مورد مثبت جزئی، کاهش اندک بروز سرطان در برخی آزمایش‌ها (مثل مردان میانسال) بوده که نقش مولتی ویتامین‌ها را به‌طور قاطع روشن نمی‌کند.
همه ویتامین‌ها موثر نیستند
دکتر همایونفر با هشدار نسبت به اینکه همه ویتامین‌ها در بدن تاثیر مثبتی نمی‌گذارند، افزود: برخی آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها حتی ممکن است ضرر داشته باشند. مثلا بتاکاروتن (یک پیش‌ساز ویتامین A در تست‌ها) با افزایش خطر سرطان ریه در سیگاری‌ها همراه بود. همچنین دوز بالای ویتامین A در زنان باردار می‌تواند موجب نقص جنینی شود (اما بتاکاروتن خطری ندارد).
به گفته این متخصص تغذیه، در مقابل، در بسیاری از بررسی‌ها نشان داده شده امگا-۳ به طور نسبتا خفیفی مرگ و میر قلبی و حملات را کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، یک متاآنالیز بزرگ نشان داد نسبت کاهش خطر مرگ قلبی با مصرف امگا-۳ برابر ۰.۹۲ (یعنی کاهش ۷ درصد) بود . این کاهش، اگرچه اندک است، اما در افراد با سابقه بیماری قلبی یا در دوزهای بالاتر آشکارتر بوده است.
مصرف ویتامین D در مادران باردار و نوزادان چقدر است؟
او درباره شرایط ضرورت مصرف مکمل‌ها نیز می‌گوید: در مجموع، ضرورت مصرف مکمل‌ها عمدتا در موارد کمبودهای شناخته‌شده یا نیازهای ویژه است. افراد سالم با رژیم غذایی متنوع غالبا نیازی به مصرف روزانه مولتی‌ویتامین ندارند. اما در شرایط خاص توصیه می‌شود. برای پیشگیری از نقایص هنگام تولد (نظیر نقص لوله عصبی) توصیه شده تمام زنان باردار یا دارای امکان بارداری روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند .
دکتر رضا همایونفر درباره اهمیت و میزان مصرف ویتامین D در نوزادان و کودکان نیز می‌گوید: نوزادان شیرده به طور معمول ویتامین D کافی از شیر مادر دریافت نمی‌کنند؛ بنابراین آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند تمام نوزادان از روزهای اول تولد روزانه ۴۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D دریافت کنند. این کار از بروز نرمی استخوان (راشیتیسم) پیشگیری می‌کند. همچنین در سنین بالاتر (مثلا کودکان ۱ تا ۱۱ سال) نیاز به ویتامین D حدود ۶۰۰ واحد در روز است.
به گفته این متخصص تغذیه، با افزایش سن جذب ویتامین‌های گروه B (به‌خصوص B۱۲ ) کاهش می‌یابد و همچنین خطر کاهش تراکم استخوان بالا می‌رود. بسیاری از سالمندان به ویژه پس از ۶۵ سالگی دچار کمبود ویتامین D می‌شوند؛ از این رو دریافت یک مکمل ویتامین D (و گاهی کلسیم) توصیه می‌شود تا از پوکی استخوان پیشگیری شود. همچنین کمبود B۱۲ به دلیل کاهش اسید معده در سالمندان شایع است و می‌توان با مصرف مکمل B۱۲ آن را جبران کرد.
دکتر رضا همایونفر درباره نیاز افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن به مکمل‌ها و ویتامین‌ها می‌گوید: در بیمارانی که اختلال جذب دارند (مثلاً پس از عمل جراحی گاستریک، بیماری سلیاک شدید، یا بیماری التهابی روده) یا در افرادی که رژیم‌های بسیار محدود دارند (گیاه‌خواران مطلق)، ممکن است دریافت ویتامین و مواد معدنی با غذا ناکافی باشد. در این موارد (مثل کمبود ویتامین D، B۱۲، آهن) پزشک مکمل تجویز می‌کند. به عنوان مثال کم‌خونی فقر آهن در زنانی که خونریزی شدید قاعدگی دارند یا در مبتلایان به زخم گوارشی مزمن، نیاز به مکمل آهن معمولا ضروری است.
این متخصص با اشاره به اینکه حال افراد سالمی که رژیم غذایی متنوع دارند، به‌طور روتین نیاز به مکمل مکمل ندارند؛ توصیه عمومی سازمان‌ها این است که تلاش کنیم نیازهای تغذیه‌ای را از طریق غذا تأمین کنیم و فقط در صورت نیاز بالینی مکمل مصرف کنیم.
مکمل‌ها و جبران کمبودهای خاص
این منتخصص در ادامه می‌افزاید: علاوه بر نقش عمومی در تامین ریزمغذی‌ها، مکمل‌ها اغلب برای جبران کمبودهای مشخص بدن تجویز می‌شوند. به عنوان مثال:
برای کم‌خونی فقر آهن: در صورتی که آزمایش‌ها نشان دهند ذخایر آهن پایین است و فرد دچار کم‌خونی است، معمولا پزشک مکمل آهن (قرص یا شربت آهن) تجویز می‌کند. این روش درمانی کاملا شناخته‌شده است و سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند در جوامع دارای شیوع بالای کم‌خونی، مکمل آهن روزانه به زنان و کودکان داده شود.،
برای کمبود ویتامین بی ۱۲: در کمبود ویتامین B۱۲ (مثلاً در افراد وگان یا با کمبود عامل داخلی معده)، معمولاً مکمل خوراکی B۱۲ یا تزریق ماهانه آن توصیه می‌شود.
برای کمبود شدید ویتامین دی: کسانی که مقدار ویتامین D سرم‌شان بسیار پایین است و دچار مشکلات استخوانی هستند، ممکن است مقادیر بالای مکمل ویتامین D تحت نظر پزشک دریافت کنند.
برای کم‌خونی ناشی از کمبود فولات: علاوه بر زنان باردار که پیشتر ذکر شد، در برخی کم‌خونی‌ها (مانند آنمی مگالوبلاستیک فقر فولیک‌اسید)، مصرف قرص اسید فولیک ضروری است.
برای کمبود دیگر ریزمغذی‌ها: به ندرت برای جبران کمبود روی، منیزیم یا ید مکمل تجویز می‌شوند کمبود این مواد معدنی در بدن معمولا در آزمایش مشخص و تحت نظر پزشک جبران می‌شود.
دکتر همایونفر می‌گوید: در نتیجه مکمل‌ها صرفا برای وضعیت‌های عمومی گوارشی یا معدی نیستند؛ بلکه در بسیاری از کمبودهای اختصاصی بدن (مثلاکم‌خونی، ضعف سیستم ایمنی ناشی از فقر روی، یا کرختی عصبی ناشی از کمبود ویتامین‌های خاص) نیز کاربرد درمانی دارند.
مقررات و نسخه مصرف مکمل‌ها
دکتر همایونفر درباره اینکه آیا مکمل‌ها نیاز به نسخه دارند یا خیر و تائید آن‌های چگونه انجام می‌پذیرد، می‌گوید: مکمل‌های غذایی در بیشتر کشورها تحت مقررات غذایی و غیرپزشکی قرار دارند. برای مثال، در آمریکا داروهای تجویزی باید پیش از فروش توسط سازمان غذا و داروی این کشور تصویب شوند، اما مکمل‌های غذایی چنین نیازی به تاییدیه اولیه ندارند . به این معنا که هر شرکتی می‌تواند یک محصول مکمل تولید کند و تنها تعهد دارد ترکیبات اعلام‌شده روی برچسب را بی‌خطر، مفید و دقیق قلمداد کند . به همین دلیل اکثر مکمل‌ها بدون نیاز به نسخه پزشک و به صورت آزاد در داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های مصرفی عرضه می‌شوند.
با این حال، توصیه می‌شود همیشه پیش از مصرف خودسرانه با پزشک یا داروساز مشورت شود. برخی مکمل‌های دوز بالا (مانند آهن تزریقی) ممکن است نسخه بخواهند یا حتما توسط پزشک تجویز شوند. از طرفی نشریه‌های پزشکی و سازمان‌های بهداشتی همواره هشدار داده‌اند که مصرف مکمل‌ها به‌ویژه در کودکان و زنان باردار باید زیر نظر پزشک باشد
منبع: همشهری آنلاین
