ادراری که در کلیه‌ها ساخته می‌شود، به طور طبیعی باید کاملاً کلیه‌ها را تخلیه کند و از طریق میزنای (لوله‌ای که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کند) وارد مثانه شده و در نهایت از بدن خارج گردد. هیدرونفروز یک بیماری قابل درمان است که در آن، ادرار در یکی یا هر دو کلیه گیر می‌افتد. شایع‌ترین دلیل این مشکل، وجود انسداد در مسیر خروج ادرار است که باعث کند شدن تخلیه ادرار می‌شود.
زمانی که مقدار کمی مایع در مرکز کلیه (لگنچه کلیوی) مشاهده شود، به آن پیلکتازیس (Pyelectasis) می‌گویند، اما اگر مقدار مایع بیشتر باشد، به آن هیدرونفروز گفته می‌شود. به علاوه، اگر انسداد در سطح پایین‌تری از کلیه رخ داده باشد، ممکن است میزنای گشاد شود و ظاهری شبیه به سوسیس پیدا کند که به آن هیدرویوتر (Hydroureter) می‌گویند.
هیدرونفروز جنینی در درجات مختلفی دسته‌بندی می‌شود که از درجه ۱ (خفیف‌ترین) تا درجه ۴ (شدیدترین) متغیر است. این درجه‌بندی براساس میزان گشاد شدن لگنچه کلیوی و کالیس‌ها (حفره‌هایی در کلیه که ادرار از آن‌ها عبور می‌کند) و هم‌چنین، مقدار بافت عملکردی کلیه (پارِنشیم کلیه، بخشی که خون را تصفیه می‌کند) تعیین می‌شود. متاسفانه درجات شدیدتر هیدرونفروز معمولاً با مشکلاتی در آینده همراه هستند.
نوزادانی که دچار هیدرونفروز هستند، معمولاً علائمی ندارند، اما اگر هیدرونفروز شدیدتر باشد، ممکن است کودک علائم زیر را نشان دهد:
شایع‌ترین دلایل هیدرونفروز جنینی انسدادهایی هستند که جریان طبیعی ادرار از کلیه به سمت مثانه را مختل می‌کنند. انواع این انسدادها عبارتند از:
سایر علل احتمالی که می‌توانند در رشد کلیه در جنین نقش داشته باشند، عبارتند از:
به طور کلی، این وضعیت هیچ خطری برای سلامت مادر باردار ندارد و در حدود ۵۰درصد موارد، تا سه ماهه سوم بارداری خودبه‌خود برطرف می‌شود. در واقع، حتی اگر شدت هیدرونفروز در طول بارداری بیشتر شود، معمولاً باعث بروز مشکل جدی در جنین نمی‌شود و نیاز به زایمان زودرس نیز وجود ندارد. با این حال، در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به درمان درون‌رحمی (قبل از تولد) یا درمان پس از تولد از جمله جراحی باشد تا مشکل برطرف شده و از آسیب‌های بلندمدت به کلیه جلوگیری شود.
ورم کلیه جنین در شکم مادر معمولاً در سونوگرافی روتین دوران بارداری، در حدود هفته بیستم (۵ ماهگی) بارداری تشخیص داده می‌شود. اگر در این سونوگرافی فقط پیلکتازیس (وجود مقدار کمی مایع در لگنچه کلیه) دیده شود، میزان مایع به طور منظم تا پایان بارداری کنترل می‌شود، اما اگر مقدار مایع در لگنچه کلیه به ۱۰ میلی‌متر یا بیشتر برسد، نشان‌دهنده هیدرونفروز است.
پس از ارزیابی اولیه، معمولاً هر ۳ تا ۴ هفته یک‌بار سونوگرافی‌هایی برای بررسی وضعیت انجام می‌شود. به علاوه، ممکن است به یک اورولوژیست اطفال ارجاع داده شوید تا در صورت نیاز به جراحی پس از تولد، روند مراقبت از نوزاد خود را برنامه‌ریزی کنید. هم‌چنین، ممکن است با نفرولوژیست اطفال (متخصص بیماری‌های کلیه در کودکان) نیز مشاوره داشته باشید. البته زایمان طبیعی نزدیک به زمان مقرر کاملاً ایمن است و نیاز به سزارین یا زایمان زودرس وجود ندارد، مگر در شرایط خاص.
درمان هیدرونفروز جنینی فقط زمانی لازم است که انسداد شدیدی در پیشاب راه وجود داشته باشد. این وضعیت به نام انسداد مجرای ادراری تحتانی (LUTO) شناخته می‌شود و در جنین پسر، اغلب به دلیل دریچه‌های خلفی پیشاب راه (PUV) رخ می‌دهد که مانع خروج ادرار از مثانه به سمت آلت تناسلی می‌شوند.
در موارد شدید ورم کلیه جنین، ادرار کاملاً مسدود شده و مثانه به طور غیرطبیعی بزرگ می‌شود. در این حالت، ادرار ممکن است به سمت بالا، وارد میزنای‌ها و کلیه‌ها شود و باعث هیدرویوتر و هیدرونفروز گردد. این انسداد هم‌چنین ممکن است منجر به نبود مایع آمنیوتیک (آن‌هیدرآمنیوس) شود که باعث تکامل ناقص ریه‌های جنین (هیپوپلازی ریوی) و مشکلات شدید تنفسی بلافاصله پس از تولد خواهد شد.
در چنین شرایطی، اگر جنین دچار انسداد مجرای ادراری تحتانی بدون مایع آمنیوتیک باشد، ممکن است شانت مثانه (لوله نازک) با استفاده از سوزن مخصوصی که به داخل مثانه وارد می‌شود، قرار داده شود تا ادرار به بیرون از بدن جنین تخلیه شود. این کار در دوران بارداری، یعنی زمانی که جنین هنوز در رحم است نیز قابل انجام است. با این حال، اگرچه شانت مثانه می‌تواند به تخلیه ادرار کمک کند، اما اغلب آسیب‌های کلیوی‌ای که پیش‌تر ایجاد شده‌اند را برطرف نمی‌کند. البته می‌تواند به بازگشت سطح طبیعی مایع آمنیوتیک کمک کند و باعث بهبود تنفس نوزاد پس از تولد شود.
رشد کلیه در جنین یکی از اختلالات شایع در دوران بارداری است که به دلیل انسداد در مسیر خروج ادرار از کلیه‌ها به مثانه یا بازگشت ادرار به عقب ایجاد می‌شود و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این وضعیت معمولاً در سونوگرافی هفته بیستم بارداری شناسایی شده و در بسیاری از موارد بدون نیاز به درمان خاصی، به مرور زمان بهبود می‌یابد، اما در موارد شدید، به ویژه زمانی که انسداد کامل در مجرای ادراری وجود داشته باشد و باعث کاهش یا نبود مایع آمنیوتیک شود، ممکن است نیاز به مداخلات درمانی مانند قرار دادن شانت مثانه در داخل رحم باشد. تشخیص و بررسی منظم توسط تیم پزشکی، از جمله اورولوژیست و نفرولوژیست اطفال، نقش حیاتی در پیشگیری از آسیب‌های بلندمدت کلیوی و بهبود سلامت نوزاد دارند.
