همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: بسیاری از افراد تصور می‌کنند وظیفه روده فقط جذب مواد مغذی و آب و دفع مواد زائد است. با این حال، امروزه مقالات و پژوهش‌هایی منتشر می‌شود که نشان می‌دهد روده می‌تواند بر مغز و سلامت روان نیز تأثیرگذار باشد و تحت تاثیر آن، دچار بیماری‌های گوناگون شود.
روده دارای تقریباً ۱۰۰ میلیون نورون یا سلول عصبی است. یعنی تعداد سلول‌های عصبی آن با تعداد نورون‌های نخاع قابل مقایسه است. این شبکه عصبی گسترده، علاوه بر نقش اصلی در فرآیند هضم، بر تنظیم احساسات، سطوح استرس و حتی فرآیندهای تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند اهمیت این دستگاه در بدن بیشتر از آن چیزی است که ما معمولاً تصور می‌کنیم و نقش آن در سلامت جسم و روان غیرقابل انکار است.
ارتباط روده و مغز؛ یک جاده دوطرفه
ارتباط روده و مغز، یک مسیر ارتباطی دوطرفه است که از طریق عصب واگ و سیگنال‌های شیمیایی با یکدیگر پیام رد و بدل می‌کنند.. روده، هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی (مثل سروتونین) تولید می‌کند که روی خلق‌وخو و حتی اضطراب و افسردگی اثر می‌گذارند.
اگر بخواهیم خلاصه بگوییم: روده فقط یک لوله هضم غذا نیست. بلکه یک مرکز حیاتی برای تغذیه، ایمنی، سلامت روان و متابولیسم است. به همین دلیل است که از آن به عنوان "مغز دوم" یاد می‌کنند.
دکتر ایرج خسرونیا، فوق تخصص بیماری‌های گوارش و استاد دانشگاه در این زمینه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: دستگاه گوارش بزرگ‌ترین دستگاه بدن از نظر طول، عرض، وزن و حجم است. هر ماده غذایی یا نوشیدنی که مصرف می‌کنیم - چه مضر و چه مفید، چه سرد، گرم، تند، تیز، اسیدی یا غیر اسیدی - از راه دهان و معده وارد روده می‌شود و درنهایت از طریق روده دفع می‌شود. به همین دلیل این دستگاه عریض و طویل در معرض بسیاری از بیماری‌ها قرار دارد.
به گفته این فوق تخصص بیماری‌های گوارش، روده به دلیل داشتن این نقش کلیدی، بسیار آسیب‌پذیر است و در صورت ابتلا به بیماری، عملکرد سایر سیستم‌های بدن را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخلاف تصور عمومی، مشکلات روده تنها به دستگاه گوارش محدود نمی‌شود. بلکه اختلالات سایر اندام‌ها مثل قلب، اعصاب و حتی زبان می‌تواند بر عملکرد روده اثرگذار باشند.
این بیماری روده با وضعیت روانی فرد مرتبط است
یکی از بیماری‌های شایع در ایران، سندرم روده تحریک‌پذیر است که دکتر خسرونیا درباره آن و ارتباطش با روان توضیح می‌دهد: این بیماری با وضعیت روانی فرد (اضطراب، استرس، فکر و خیال زیاد) مرتبط است. یعنی وقتی فرد دچار مشکلات عصبی یا نگرانی‌های ذهنی می‌شود، علائم روده‌ای او تشدید می‌شوند. افرادی که دچار نگرانی یا مشکلات عصبی هستند، معمولا دچار علائمی مثل اسهال یا یبوست، دل‌درد و درد شکمی می‌شوند. این بیماری معمولاً خطرناک نیست، اما می‌تواند زندگی روزمره را تحت‌تأثیر قرار دهد.
او اضافه می‌کند: همچنین بیمارانی که دچار زخم روده هستند، ممکن است درگیری سایر اندام‌ها از جمله مغز، مفاصل، کبد و ریه را هم تجربه کنند. بنابراین ارتباط بسیار مستقیمی بین روده و دیگر سیستم‌های بدن وجود دارد و مراقبت از دستگاه گوارش بسیار مهم است.
خسرونیا تاکید می‌کند که غذاهای بسیار تند و پرادویه، الکل، مواد سمی و مواد آلوده به میکروب، همگی به دستگاه گوارش و روده آسیب می‌زنند. پس باید مصرف آنها را کاهش داد یا حذف کرد.
ارتباط روده با کنترل احساسات و تصمیم‌گیری
این استاد دانشگاه درباره ارتباط روده با سلامت روان و فرآیندهای ذهنی مانند کنترل احساسات و تصمیم‌گیری می‌گوید: این ارتباط بیشتر به شکل معکوس دیده می‌شود؛ یعنی زمانی که سیستم عصبی دچار مشکل یا اختلال می‌شود، بر دستگاه گوارش اثر می‌گذارد. نه این که ابتدا روده بیمار شود. برای مثال، فردی که عصبی است یا استرس دارد، ممکن است به زخم معده، سندرم روده تحریک‌پذیر یا اسهال مبتلا شود. برخی افراد حتی به محض مواجهه با استرس، دچار اسهال می‌شوند که نشان‌دهنده وجود ارتباط مستقیم بین سیستم عصبی و دستگاه گوارش است.
به گفته دکتر خسرونیا، به طور کلی استرس، اضطراب، مواد سمی و ترشحات معده که وارد روده می‌شوند، همچنین عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک، همگی می‌توانند فعالیت و وظایف روده را تحت تأثیر قرار دهند.
به گفته این پزشک، روده شامل دو بخش است: روده بزرگ و روده کوچک. روده بزرگ در معرض بیماری‌های متعدد قرار دارد و متأسفانه برخی از این بیماری‌ها غیرقابل درمان هستند. مثلا بیماری کرون (یک بیماری مزمن که قسمت‌های گوناگون دستگاه گوارش از دهان تا مقعد را می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد) یا سندرم روده تحریک‌پذیر ممکن است سال‌ها ادامه پیدا کند تا بهبودی حاصل شود.
آیا روده ارتباطی با افسردگی هم دارد؟
آیا روده ارتباطی با افسردگی هم دارد؟ دکتر خسرونیا پاسخ می‌دهد: «زمانی که فرد دچار افسردگی است، ممکن است به سندرم روده تحریک‌پذیر مبتلا شود. یعنی این سندرم با افسردگی ارتباط دارد». این نکته نشان می‌دهد که سلامت روده و روان، به شکل پیچیده و غیرقابل تفکیک با یکدیگر مرتبط هستند و توجه به سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب و مدیریت استرس نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت جسم و روان دارد.
