رگولاتوری در ایران معمولا مسیر متفاوتی را طی می‌کند. آنچه که باید بسترساز و فراهم‌کننده امکانات نوآوری در کشور باشد، در گذر زمان به ابزاری محدودکننده و چالشی آزاردهنده برای اکوسیستم استارتاپی بدل شده است. این چالش عمده در حوزه اینشورتک نه تنها آینده صنعت بیمه کشور را به خطر می‌اندازد، بلکه ضرر نهایی و کلان را به کاربران و شهروندان وارد می‌کند.
استارتاپ‌ها طی دو دهه اخیر تغییرات بسیاری در شکل و شیوه زندگی ایجاد کرده‌اند و صنعت بیمه نیز از مصادیق مهم این تغییرات محسوب می‌شود. اینشورتک (InsurTech) یا فناوری بیمه، خدمات بیمه‌ای را خارج از مکان و زمان شکل سنتی خود به کاربران عرضه می‌کند. برای مثال، کاربران که تا چند سال قبل باید وقت و انرژی بسیاری را برای تمدید بیمه بدنه اتومبیل خود مصرف می‌کردند، حالا می‌توانند با استفاده از تلفن همراه خود و به راحتی این کار را انجام دهند.
استارتاپ‌ها و پلتفرم‌های اینشورتک در ایران چند سالی می‌شود که به میدان آمده‌اند. شما به عنوان یک کاربر یا شهروند ایرانی امروز در خانه یا محل کار، درخواست خود را ثبت می‌کنید و تا قبل پایان روز بیمه درخواستی شما تأمین می‌شود. در واقع، مسیر به همین سادگی کوتاه شده است.
نوآوری آمده است تا فرایندهای لازم را از همیشه کوتاه‌تر کند. این نوآوری‌ها شامل صدور بیمه‌نامه در یک روز، امکان خرید قسطی و مداخله هوش مصنوعی در فرایند بیمه می‌شوند؛ به عبارت دیگر، تمام این سرویس‌ها موجب راحتی بیشتر کاربران شده‌اند. حتی در این زمینه، رقابتی شکل گرفته است و اینکه کدام پلتفرم خدمات بهتر و بیشتری ارائه می‌دهد، به موضوعی ارزشمند تبدیل شده است.
سرویس‌های BNPL یا خرید اعتباری این روزها با توجه به شرایط پیچیده اقتصاد ایران تقاضای بسیاری دارند. کافی است بیمه قسطی در گوگل سرچ کرده و نتیجه را مشاهده کرد. نام‌هایی مانند ازکی، بیمه بازار، بیمه دات‌کام و حتی اسنپ بیمه در این صفحه به چشم می‌خورند.
این سرویس‌ها به کاربران این امکان را می‌دهد تا خرید مورد نیاز خود را با پرداخت بخشی از هزینه آن تکمیل کرده و پرداخت‌های بعدی را به آینده موکول کنند. حالا سرویس‌دهندگان بیمه این امکان را به‌وجود آورده‌اند تا متقاضیان، فراتر از توان مالی خود، از خدمات بیمه استفاده کنند.
از طرف دیگر، شرکت‌های تجمیع کننده بیمه (Insurance aggregator) امکان مقایسه شرکت‌های بیمه و خدمات آنها را فراهم می‌کنند. می‌توان از مشاوره‌های آنلاین استفاده کرد و با در نظر داشتن نظرات و کامنت‌های کاربران دیگر، در خانه خود دست به خرید بیمه زد. تمامی اسامی که پیش از این ذکر کردیم می‌توانند در این مورد با یکدیگر رقابت کنند.
یکی از معضلات جدی در فرآیند استفاده از بیمه، طولانی بودن روند رسیدگی به خسارت است. معمولا تشکیل پرونده، ارزیابی و وصول خسارت حدود سه روز زمان نیاز دارد، اما بسیاری از بیمه‌گزاران به دلیل مشغله‌های روزمره امکان پیگیری مداوم این مراحل را ندارند. به عنوان مثال ازکی امکان پرداخت آنلاین و رسیدگی به این موضوع را فراهم آورده است.
براین اساس مدت زمان رسیدگی به پرونده‌های خسارت تا حد زیادی کاهش یافته‌اند. شفاف بودن فرایند، میزان و امکان تخلفات را پایین آورده و دیجیتالیزه شدن این فرایندها، هزینه‌های جانبی مثل رفت‌وآمد را به‌کلی حذف کرده است. همین دیجیتالیزه شدن، زمینه ورود یا مداخله هوش مصنوعی را نیز فراهم می‌آورد.
هوش مصنوعی به عنوان ابزار انقلابی حالا به دستگاه‌ها و ساختارهای مختلف بشری نفوذ کرده و اینشورتکها هم از این قاعده مستثنی نیستند. طبق نتایج یک نظرسنجی که توسط شرکت فناوری بیمه RDT منتشر شده، 85 درصد از بیمه‌گران بر این باورند که در پنج سال آینده ورود هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، ساختار رسیدگی به خسارات را متحول خواهد کرد. از نگاه آنها، مهم‌ترین پیامدهای این تحول شامل افزایش سرعت در پردازش پرونده‌ها، صرفه‌جویی قابل توجه در هزینه‌ها و ارتقای توانایی در شناسایی تقلب‌های بیمه‌ای است.
این جریان نوآوری، مسیر روتین و هزینه‌بر کاربران را با استفاده از راه‌حل‌های خلاقانه و تکنولوژی‌محور، به مسیرهای ارزان‌تر و ساده‌تر تبدیل می‌کند اما نکته اینجاست که این جریان در ایران از روند طبیعی خود خارج شده است.
ابتدا باید این مساله را روشن کرد که ضرر عقب‌ماندگی در چنین حوزه‌هایی در نهایت متوجه مردم است. استارتاپ‌ها با توجه به نیاز یک جامعه پدید می‌آیند. در نتیجه محصول طبیعی فناوری و زمانه خود هستند. این در حالی است که در ایران جریان نوآوری با مقاومتی از سوی نهاد تنظیم‌گر روبه‌رو شده است و این مساله محدود به حوزه اینشورتک نیست.
سال 1402، دیجیاتو به نامه‌ای دست یافت که خطاب به مدیران عامل شرکت‌های بیمه، از آنها خواست تا اقدامات لازم برای اتصال به سوئیچ بیمه را انجام دهند. پیش‌تر از آن، استارتاپ‌ها سعی بر آن داشتند تا با شکایت مانع این اقدام شوند. هرچند که شورای رقابت این شکایت را رد کرد و سوئیچ بیمه مرکزی را انحصاری تلقی نکرد.
بیمه مرکزی اما بدون انتشار بیانیه رسمی، در دهم شهریور 1403 دسترسی شرکت‌های فعال در حوزه فروش آنلاین بیمه به سرویس استعلام را متوقف کرد.
در حالی که به نظر می‌رسید در دوره جدید مدیرکل بیمه مرکزی، رفتارها با اینشورتکها تغییر کند، اما دعواها و تنش‌ها حل‌نشده باقی ماندند و به سال جاری کشیده شدند. در انتهای تیرماه سال 1404، مدیران عامل سه شرکت اینشورتکی ازکی، بیمه دات‌کام و بیمه بازار، با ارسال دو نامه رسمی به وزرای ارتباطات و اقتصاد، نگرانی خود را از تصمیمات محدودکننده بیمه مرکزی ابراز کردند.
هم‌زمان با ارسال نامه سه شرکت بیمه دیجیتال به وزیر اقتصاد، شرکت آیتول نیز در نامه‌ای جداگانه به رئیس‌کل بیمه مرکزی، بر ضرورت توسعه رقابت سالم و حمایت از نوآوری تاکید کرد.
این تنش‌های مداوم میان نوآوران اینشورتک و نهادهای رگولاتوری نه تنها جریان طبیعی پیشرفت فناوری بیمه را مختل کرده، بلکه کاربران ایرانی را از دسترسی آسان‌تر، ارزان‌تر و شفاف‌تر به خدمات محروم می‌سازد. جایی که به جای تسهیل رقابت سالم، رویکردهای محدودکننده به ابزاری برای حفظ وضعیت موجود تبدیل شده‌اند و در بلندمدت، اقتصاد کشور را از پتانسیل‌های دیجیتال عقب می‌اندازند.
خبرنگار: حامد اناری
