همشهری آنلاین: ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۵ تنها روزی در قرن بود که مربع کامل اعداد ۳، ۴ و ۵ را در قالب تاریخ بازتاب داد.
به گزارش ویون، ریاضی‌دانان دیروز، یعنی ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۵ (۲۵/۶/۹ میلادی) را یکی از تاریخ‌های نادر و منحصربه‌فردی می‌دانندکه تنها یک بار در این قرن اتفاق افتاد و دیگر تکرار نخواهد شد.
شاید در نگاه اول، این ترکیب عددی عادی به نظر برسد، اما برای ریاضی‌دانان معنای ویژه‌ای دارد؛ چرا که اعداد ۹، ۱۶ و ۲۵ هر سه «مربع کامل» هستند و از توان ۲ اعداد ۳، ۴ و ۵ به دست می‌آیند.
نکته جالب‌تر اینجاست که این سه عدد پشت سر هم هستند و مجموعه‌ای را می‌سازند که در ریاضیات به عنوان «سه‌تایی فیثاغورثی» شناخته می‌شود. این همان رابطه‌ای است که قضیه مشهور فیثاغورث را شکل می‌دهد؛ به بیان ساده، حاصل جمع مربع دو عدد نخست (۹ و ۱۶) برابر با عدد سوم (۲۵) است.
بیشتر بخوانید:
- پیش‌بینی‌های استیو جابز درباره فناوری | کدامیک محقق شد؟
- دانشمندان نخاع قطع شده موش ها را ترمیم کردند | گامی بزرگ به سوی درمان آسیب‌های نخاعی
- «پسر کنکورد» آماده تیک‌آف | جت مافوق‌صوت ناسا در آستانه نخستین پرواز آزمایشی قرار گرفت
روز فیثاغورثی؛ از یونان باستان تا تقویم امروز
البته ۱۶ سپتامبر تنها تاریخ خاص در تقویم نیست. پیش‌تر روزهایی مانند «روز عدد پی» (۱۴ مارس/۳.۱۴) یا «روز جذر» (مثلاً ۵/۵/۲۵) توجه علاقه‌مندان ریاضی را جلب کرده بودند. اما ویژگی منحصربه‌فرد تاریخ ۹/۱۶/۲۵ در این است که نه‌تنها هر سه عدد آن مربع کامل هستند، بلکه ریشه‌های متوالی آن‌ها (۳، ۴ و ۵) یک سه‌تایی فیثاغورثی را تشکیل می‌دهند؛ الگویی که مستقیما به قضیه معروف فیثاغورث پیوند می‌خورد.
ترنس بلکمن، رئیس دانشکده ریاضیات در دانشگاه مدگار اورز نیویورک، این تاریخ را «یکی از زیباترین تصادف‌های ریاضی که در طول زندگی‌مان تجربه خواهیم کرد» توصیف کرد و افزود: این اعداد داستانی را روایت می‌کنند که ریشه آن به یونان باستان بازمی‌گردد.
هرچند فیثاغورث (۵۷۰ تا ۴۹۵ پیش از میلاد) به‌عنوان کاشف این قضیه شناخته می‌شود، اما شواهد نشان می‌دهد که بابلیان و هندیان باستان قرن‌ها پیش از او نیز از این رابطه آگاه بودند. این قضیه نه‌تنها مبنای هندسه مدرن شد، بلکه در معماری، موسیقی و بسیاری حوزه‌های دیگر نقش مهمی ایفا کرد.
ویژگی منحصربه‌فرد امسال آن است که خود سال ۲۰۲۵ نیز یک مربع کامل است؛ کافی است عدد ۴۵ را در خودش ضرب کنید تا حاصل آن را ببینید. به همین دلیل برخی ریاضی‌دانان این روز را «روز مربع فیثاغورثی» نامیده‌اند؛ روزی که احتمالا تا قرن‌ها مشابهش تکرار نخواهد شد.
کالین آدامز، استاد ریاضیات در کالج ویلیامز، تأکید کرد: این تاریخ «نمونه‌ای یگانه در قرن حاضر» است و چنین ترکیبی از اعداد در هیچ تاریخ دیگری در قرن بیست‌ویکم تکرار نخواهد شد.
جذابیت این تاریخ به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ چرا که خود سال ۲۰۲۵ نیز یک مربع کامل است: به همین دلیل، برخی از ریاضی‌دانان پیشنهاد کرده‌اند این روز را «روز مربع فیثاغورثی» بنامند و حتی کیک‌های مستطیلی را با برش مورب جشن بگیرند تا دو مثلث قائم‌الزاویه به دست آید!
این رویداد یادآور آن است که گاهی در دل تقویم و اعداد روزمره، اشعار پنهان و شگفتی‌های ریاضی نهفته است؛ جادویی که تنها یک بار در طول زندگی بسیاری از ما رخ می‌دهد.
