همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: با شروع فصل مدارس و مهدکودک‌ها معمولا معضل شپش سر هم بین بچه‌ها شایع می‌شود. این معضل بالای شهر و پایین شهر هم ندارد و کارشناسان می‌گویند اتفاقا بچه‌های شمال شهرنشین بیشتر درگیر شپش سر هستند. شپش‌های ماده حدود یک ماه عمر می‌کنند و روزانه ۷ تا ۱۰ تخم می‌گذارند. تخم‌های آنها به ریشه موها می‌چسبند و همزمان که موها بلند می‌شوند، آنها هم به سمت پایین می‌روند. این حشرات و تخم‌هایشان با خاراندن، تکان دادن موها، شانه کردن به تنهایی و شستشو با آب و شامپوی معمولی از بین نمی‌روند. این انگل‌ها می‌توانند مدت زیادی لابلای موها و روی پوست سر زندگی کنند و به خاطر خارش زیادی که ایجاد می‌کنند، می‌توانند باعث زخم شدن پوست سر کودک شوند.
شپش، کچلی و طاسی دائمی می‌آورد؟
شپش، مخصوص کودکان نیست و بزرگسالان را هم درگیر می‌کند اما شیوع آن در کودکان مهدکودکی و مدرسه‌ای به دلیل تماس‌های نزدیکی که با هم دارند، بیشتر است. این حشرات کوچک و سخت‌پوست نمی‌توانند پرواز کنند اما می‌توانند از موهای یک فرد به وسایل شخصی او مثل شانه، کلاه، لباس، روسری، مقنعه یا حوله بجهند. بنابراین استفاده مشترک از وسایل شخصی، ریسک انتقال شپش را افزایش می‌دهد.
خیلی‌ها تصور می‌کنند شپش سر می‌تواند باعث کچلی یا طاسی دائمی شود اما دکتر کیانا فرهی، متخصص پوست، مو و زیبایی به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «شپش سر به هیچ وجه باعث کچلی دائمی نمی‌شود. شپش، یک بیماری انگلی است و مثل بسیاری از بیماری‌ها با درمان مناسب برطرف می‌شود و اثرات آن هم از بین می‌رود. تنها بیماری‌هایی که کچلی دائمی ایجاد می‌کنند، نوع خاصی از قارچ‌ها هستند که امروزه ابتلا به آنها خیلی نادر است و عمدتاً در مناطق کمتربرخوردار و مناطقی که افراد با دام‌ها یا حیوانات وحشی در تماس هستند، دیده می‌شود. البته خیلی وقت است که دیگر چنین مواردی مشاهده نمی‌شود و اگر هم باشد، خیلی کم و نادر است.»
فرهی می‌گوید: «خود شپش سر باعث ریزش مو نمی‌شود، اما چون خارش شدیدی ایجاد می‌کند، می‌تواند باعث ریزش موقت موها شود. اما این حشره، هیچ مشکلی برای موها ایجاد نمی‌کند. شپش از چربی و مواد سطح پوست تغذیه می‌کند و ترشحاتش (فعالیت تغذیه‌ای و مدفوع حشره) باعث خارش و التهاب در پوست سر می‌شود. خارش شدید ناشی از شپش می‌تواند منجر به زخم سطحی شود و آن زخم‌ها مستعد عفونت‌های خیلی خفیف باشند، اما عفونت جدی ایجاد نمی‌کنند. مثلا به خاطر التهابی که به دلیل خارش‌های مداوم ایجاد می‌کند، ممکن است پشت گوش کمی متورم شود. بنابراین شپش سر، عامل کچلی یا هیچ بیماری دیگری نیست.»
این متخصص پوست و مو می‌گوید: «تصور خیلی‌ها از شپش، شپش زمان جنگ جهانی است. مثل تیفوس. درحالی‌که آنها شپش‌های بدن بودند که به خاطر فقر و نبود بهداشت و حضور در اردوگاه‌های مشترک و کثیف شایع بودند، اما شپش سر، یک حشره‌ی قابل درمان است. حتی شپش ناحیه تناسلی با شپش ناحیه سر فرق دارد.»
شیوع بالای شپش بین بچه‌های شمال شهر
این متخصص پوست و مو ادامه می‌دهد: «داستان شپش سر با شپش مژه یا شپش ناحیه تناسلی متفاوت است و ربطی به بهداشت فردی یا سطح اجتماعی کودکان ندارد. مثلا شپش بدن و ناحیه تناسلی به بیماری فقر معروف است. چون شرایط بهداشتی بد، مسبب آن است. اما شپش سر ربطی به شرایط بهداشتی و سطح اجتماعی افراد ندارد و حتی افراد بسیار تمیز با رعایت بالای بهداشت فردی هم ممکن است شپش بگیرند. درضمن شپش سر در سطح اجتماعی بالاتر و مناطق مرفه‌نشین بیشتر دیده می‌شود. دلیلش هم مسافرت‌های مکرر خارجی و حضور در هتل‌ها است که معمولا به خوبی ضد عفونی نمی‌شوند. در هتل‌ها اگر ضدعفونی درست انجام نشود، انتقال شپش خیلی آسان است. در خود اروپا هم مرفهین بیشتر درگیر شپش می‌شوند.»
دکتر فرهی می‌گوید: «شپش در مدارس بالاشهر هم خیلی بیشتر از جنوب شهر است. چون بهداشت فردی بچه‌ها در مناطق بالای شهر عموما ضعیف است؛ بچه‌ها اغلب بعد از دستشویی دست‌های خود را نمی‌شویند و فوق‌العاده بدون بهداشت‌اند. علتش هم این است که خیلی از اینها پرستار دارند یا پدر و مادر معمولا پیش بچه‌ها نیستند و بچه‌ها بهداشت را به خوبی یاد نمی‌گیرند. بچه‌های پایین‌شهر معمولا بهداشت فردی را خیلی بیشتر و بهتر رعایت می کنند. اما فارغ از رعایت بهداشت فردی، چون بچه‌ها در مدرسه یا مهدکودک در تماس نزدیک با هم هستند، مدام همدیگر را بغل می‌کنند و خیلی به هم می‌چسبند، شپش خیلی راحت بین‌شان منتقل می‌شود؛ چون شپش، یک حشره جهنده است و به راحتی از روی موهای یکی از بچه‌ها می‌جهد و روی موهای دیگری می‌رود و زیستش را آنجا ادامه می‌دهد.»
شپش با شستشوی معمولی از بین نمی‌رود
شپش با شستشوی معمولی از روی کف سر و لابلای موها نمی‌رود. این را دکتر فرهی می‌گوید و توضیح می‌دهد: «برای از بین بردن شپش سر فقط باید از شامپوی مخصوص شپش که در داروخانه‌ها موجود است، استفاده کرد. استفاده از شامپوی مخصوص شپش، چه برای موهای کوتاه و چه برای موهای بلند بسیار مؤثر است و نیازی به کچل کردن موهای کودک هم نیست. با موهای بلند هم می‌توان شپش را درمان کرد. قرصش هم موجود است ولی قرص برای موارد شدید است. همان شامپو خیلی خوب جواب می‌دهد.»
این متخصص پوست و مو تاکید می‌کند که «البته فقط شامپو نمی‌تواند شپش‌ها را از لابلای موهای کودک از بین ببرد. اولا بعد از استفاده از شامپو باید با کمک شانه خیلی ریز، موهای خیس را به دقت شانه کنیم تا تخم‌ها و شپش‌های مرده از موها جدا شوند. علاوه بر این، لازم است تمام وسایل شخصی کودک و دیگر اعضای خانواده مثل تمام لباس‌ها، ملحفه‌ها و حوله‌ها با آب داغ شسته شوند و با حرارت بالا اتو شوند تا شپش و تخم‌های آن از بین بروند. حرارت دیدن لباس‌ها و ... با آب داغ و اتو کردن در این مورد خیلی مهم است.»
آیا درمان خانگی هم جواب می‌دهد؟
فرهی درباره درمان‌های خانگی درمان شپش هم می‌گوید: «درمان‌های خانگی مانند سرکه و روغن هم می‌توانند تا حدی شپش‌ها و تخم‌های آنها را از موها جدا کنند، اما اثربخشی آنها به اندازه شامپوی مخصوص نیست. اما درکل استفاده از سرکه و روغن و ... هم درمان‌های خوبی هستند و باید فکر کرد که باور عامیانه یا راهکار نادرستی هستند. اتفاقا یک روش مکمل محسوب می‌شوند.»
استخر هم عامل انتقال شپش است
فرهی به این نکته مهم هم اشاره می‌کند که «امکان انتقال شپش و ابتلا به قارچ‌های پوستی از طریق استخرها هم خیلی بالا است.» او توضیح بیشتری می‌دهد: «داستان قارچ و انگل با ویروس و باکتری کاملا متفاوت است. قارچ‌ها و انگل‌ها (مثل شپش) می‌توانند مدت طولانی در محیط مرطوب زنده بمانند و با کلر یا ضدعفونی ساده از بین نمی‌روند.»
به گفته این متخصص پوست و مو «استخرهای شخصی، استخرهای ویلاهای اشتراکی و استخرهای باشگاه‌های ورزشی می‌توانند محل انتقال شپش باشند و این که تصور کنیم انگل‌ها و قارچ‌ها با کلر از بین می‌روند، کاملا اشتباه است. درضمن به عنوان یک متخصص پوست، استفاده از استخر ویلاهای اشتراکی را اصلا توصیه نمی‌کنم.»
این پزشک می‌گوید: «در نواحی بیرون استخر هم که خیلی از افراد، پابرهنه آنجا راه می‌روند، قارچ‌های پوستی و انگل‌هایی مثل شپش به شدت زیاد است و چون رعایت بهداشت کودکان ضعیف‌تر است، آنها راحت‌تر درگیر می‌شوند.»
