طبق آمار منتشر شده در سال ۲۰۲۵، بیش از ۶۵ درصد از سرمایه‌گذاران خرد در بازار ارزهای دیجیتال حداقل یک بار قربانی طرح‌های دستکاری بازار شده‌اند. دستکاری بازار ارز دیجیتال وارد مرحله نگران‌کننده‌ای شده است؛ دیگر خبری از فعالیت‌های انفرادی نهنگ‌ها نیست بلکه شبکه‌های سازمان‌یافته با هماهنگی پیچیده در حال تهدید یکپارچگی این بازار هستند. هوشیاری جمعی و به اشتراک‌گذاری داده‌ها برای حفاظت از اکوسیستم ارزهای دیجیتال، امروز بیش از هر زمان دیگری ضروری است.
دستکاری بازار همه‌جا هست، اما به سختی قابل مشاهده است. این تهدید نامرئی هم بازارهای ارز دیجیتال و هم بازارهای سنتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هزینه‌های سنگینی را به معامله‌گران عادی تحمیل می‌کند. گاهی اوقات، دستکاری بازار کاملاً آشکار است:
اما اغلب، این فرآیند پیچیده‌تر و تشخیص آن دشوارتر است. نگرانی بزرگتر این است که این طرح‌های دستکاری بازار ارز دیجیتال دیگر محدود به نهنگ‌های منفرد یا گروه‌های آماتور پامپ و دامپ نیستند. شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهد که شبکه‌های بسیار سازمان‌یافته با منابع مالی قوی، فعالیت‌های خود را در صرافی‌های متمرکز، پلتفرم‌های مشتقات و اکوسیستم‌های درون زنجیره‌ای ارز دیجیتال هماهنگ می‌کنند.
بیشتر بخوانید: دستکاری قیمت ارزهای دیجیتال: چگونه مجرمان سایبری بر بازار تاثیر می‌گذارند؟
به گزارش کوین تلگراف (Cointelegraph)، دستکاری بازار قدمتی به اندازه خود بازارها دارد. در یونان باستان، فیلسوفی به نام تالس میلتوس با استفاده از دانش آب و هوایی خود، برداشت فراوان زیتون را پیش‌بینی کرد. او پیش از شروع فصل، تمام دستگاه‌های فشار زیتون منطقه را با نرخ پایین اجاره کرد. هنگامی که فصل برداشت فرا رسید و تقاضا برای این دستگاه‌ها افزایش یافت، آنها را با قیمت‌های بالاتر اجاره داد و از تفاوت قیمت سود کلانی به دست آورد.
در یک نمونه تاریخی جدیدتر، هرچند که مربوط به ۳۰۰ سال پیش است، می‌توان به حباب شرکت South Sea اشاره کرد که در آن، مدیران شرکت سهام را در قیمت‌های اوج فروختند و سرمایه‌گذاران معمولی را با زیان هنگفت تنها گذاشتند.
دستکاری بازار در ارزهای دیجیتال از زمان راه‌اندازی اولین صرافی‌ها در حدود سال ۲۰۱۱ وجود داشته است. کسانی که در آن زمان حضور داشتند، ممکن است طرح‌های پامپ و دامپی را که توسط معامله‌گر معروفی به نام فونتاس در صرافی BTC-E سازماندهی شده بود، به یاد آورند. یا ممکن است Bear Whale را به خاطر داشته باشند که دیوار فروش ۳۰,۰۰۰ بیت کوینی او، در زمانی که حجم معاملات روزانه برای کل ارزهای دیجیتال کمتر از ۳۰ میلیون دلار بود، باعث سقوط بازار شد. اگرچه این از نظر فنی دستکاری بازار نبود، اما نشان داد که چقدر راحت یک فرد می‌تواند بازار ارز دیجیتال را تحت تأثیر قرار دهد.
روزهایی که یک نهنگ می‌توانست به تنهایی یک دیوار فروش بیت کوین ایجاد کند و هفته‌ها طول بکشد تا فرو بریزد، دیگر گذشته است. امروزه بازار ارزهای دیجیتال بسیار نقدشونده‌تر اما همزمان بسیار پراکنده‌تر شده است. این پراکندگی، فرصت‌های جدیدی برای معامله‌گران کارآفرین فراهم می‌کند تا به صورت گروهی برای دستکاری بازار اقدام کنند.
این معامله‌گران اغلب از طریق گروه‌های خصوصی تلگرام، فعالیت‌های خود را هماهنگ می‌کنند و بازارهایی را هدف قرار می‌دهند که می‌توانند بیشترین تأثیر را داشته باشند. این روند افزایش مشارکت بازیگران بزرگ در طرح‌های دستکاری بازار ارز دیجیتال، سطح جدیدی از ریسک را برای صنعت کرپتو ایجاد کرده است.
در فوریه ۲۰۲۵، تحلیلگر معروف، جیمز کریپتوگورو (James CryptoGuru) درباره خطرات دستکاری گسترده بازار صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) اسپات بیت کوین هشدار داد. او توضیح داد که این ابزارها می‌توانند فشار نزولی قابل توجهی بر قیمت بیت کوین وارد کنند، به ویژه زمانی که بازارهای مالی سنتی بسته هستند. چنین استراتژی می‌تواند منجر به:
از آنجایی که ارزهای دیجیتال، هم درون زنجیره و هم در صرافی‌ها، به شدت به هم متصل هستند، اثرات موجی یک تلاش موفق برای دستکاری، گسترده و فراگیر است. اگر یک جفت معاملاتی که توسط APIها برای تغذیه سایر بازارها استفاده می‌شود، در یک صرافی متمرکز از همگام‌سازی خارج شود، می‌تواند فرصت‌های آربیتراژ در جاهای دیگر ایجاد کند.
این پیچیدگی باعث می‌شود حمله در یک صرافی آغاز شود و سود در صرافی دیگری به دست آید، که شناسایی و پیگیری مجرمان را بسیار دشوار می‌سازد. یکپارچگی بازار ارزهای دیجیتال با چالش‌های فزاینده‌ای روبرو است، زیرا:
نکته نگران‌کننده این است که اکثر صرافی‌های ارز دیجیتال به این صورت طراحی شده‌اند که نسبت به اقدامات انجام‌شده، واکنش نشان دهند، زیرا جلوگیری پیشگیرانه از دستکاری بازار تقریباً غیرممکن است. در نتیجه، مهاجمان همچنان شانس بالایی برای حفظ مزیت خود دارند، هرچند پنجره زمانی فعالیت آزادانه آنها به تدریج کوچک‌تر می‌شود.
درست همانطور که تالس میلتوس هنگام سود بردن از فصل زیتون قوانین را نقض نمی‌کرد، بسیاری از آنچه به عنوان دستکاری بازار ارز دیجیتال شناخته می‌شود، الزاماً غیرقانونی نیست. این سوال مطرح می‌شود که:
عوامل متعددی بازارهای ارز دیجیتال را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اما اکثر آنها در حال حاضر غیرقانونی به شمار نمی‌روند. البته برخی موارد به وضوح دستکاری محسوب می‌شوند، مانند استفاده از هزاران حساب صرافی توسط ده‌ها کاربر برای افزایش مصنوعی قیمت یک دارایی خاص.
صرافی‌های ارز دیجیتال، با کمک ابزارهای پیشرفته‌تر مبتنی بر هوش مصنوعی، در حال مبارزه با این نوع دستکاری‌ها هستند. روزهایی که یک کاربر می‌توانست به تنهایی در بازارها اختلال ایجاد کند، به پایان رسیده است. با این حال، این تهدید در عصر چندزنجیره‌ای و چندصرافی از بین نرفته، بلکه چندبرابر شده است.
خوشبختانه، صرافی‌های ارز دیجیتال دیگر مجبور نیستند به تنهایی با این مشکل مبارزه کنند. موارد موفق همکاری بین پلتفرم‌ها نشان می‌دهد که رویکرد جمعی می‌تواند بسیار موثر باشد. برای مثال، وقتی بای‌بیت (Bybit) در اوایل سال ۲۰۲۵ هک شد، سایر پلتفرم‌ها وارد عمل شدند و با قرض دادن اتریوم، به آن در برآوردن تعهدات برداشت کمک کردند که نشانه‌ای قدرتمند از همبستگی در مواجهه با بحران است.
همانطور که گروه‌های سازمان‌یافته با منابع مالی قوی به آزمایش سیستم ادامه می‌دهند، یک واقعیت روشن می‌شود: دستکاری بازار ارز دیجیتال ممکن است نسبتاً آسان باشد، اما انجام آن بدون شناسایی شدن به طور فزاینده‌ای دشوار می‌شود.
دستکاری بازار ارز دیجیتال از فعالیت‌های فردی به سمت شبکه‌های سازمان‌یافته با هماهنگی پیچیده تکامل یافته است. این تحول، تهدیدی جدی برای یکپارچگی بازار ایجاد کرده، اما راهکارهایی نیز برای مقابله با آن شکل گرفته است.
برای محافظت موثر از اکوسیستم معاملات ارز دیجیتال، سه استراتژی کلیدی وجود دارد:
با پیچیده‌تر شدن روش‌های دستکاری بازار ارز دیجیتال، نیاز به همکاری و نظارت بیشتر در این صنعت احساس می‌شود تا بتوان از سرمایه‌گذاران عادی محافظت کرد. در نهایت، امنیت سرمایه‌گذاری در این بازار به توانایی جامعه ارز دیجیتال در پیش‌بینی و مقابله با این تهدیدات در حال تکامل بستگی دارد.
