این محوطه نخستین بار در سال ۲۰۲۳ کشف شد و اکنون به‌طور کامل مستندسازی شده است. کف موزاییکی تقریبا سالمی در آن دیده می‌شود که بر روی ستونک‌های آجری کوچک قرار دارد؛ این ستون‌ها بخشی از سامانه‌ی پیشرفته گرمایشی رومیان موسوم به سوپنسورا هستند.
به گزارش فرادید، این طراحی هوشمندانه اجازه می‌داد هوای داغ در زیر کف و همچنین از میان آجرهای توخالی دیوار جریان یابد و محیطی یکنواخت و گرم ایجاد کند. این مجموعه احتمالاً کارکرد «لاکنیکوم» یا «سونای رومی» را نیز داشته است که بخشی رایج در معماری تفریحی اشراف روم بود.
بقایای نقاشی‌های دیواری نیز هنوز به دیوارهای درونی ساختمان چسبیده‌اند و نشان می‌دهند که این فضاها زمانی با تزئینات باشکوه آراسته بوده و نخبگان سیاسی روم در آن رفت‌وآمد می‌کرده‌اند. سفالینه‌های یافت‌شده در محوطه در حال بررسی هستند تا تاریخ ساخت، کارکرد و دلیل رها شدن بنا مشخص شود.
منابع کلاسیک می‌گویند که سیسرو، فیلسوف، خطیب و سیاستمدار معروف رومی، ویلایی در بایا داشته است؛ بنابراین این مجموعه‌ی حرارتی می‌تواند بخشی از ویلای او باشد. اگر این موضوع تأیید شود، ما با نخستین پیوند عینی به یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌های تاریخ روم روبه‌رو خواهیم بود.
شهر بایا در شمال‌غربی خلیج ناپل قرار داشت و از سده دوم پیش از میلاد، چشمه‌های آب گرم و گوگردی آن اشراف روم را به سوی خود می‌کشاندند. در سده نخست پیش از میلاد، بایا به مکانی درخشان و پر زرق‌وبرق تبدیل شد؛ جایی که شخصیت‌هایی چون ماریوس، لوکولوس، ژولیوس سزار و آگوستوس در آن هم به سیاست می‌پرداختند و هم به خوش‌گذرانی. امپراتور نرون در اینجا کاخی ساخت و هادریان در سال ۱۳۸ میلادی در میان حمام‌های آن درگذشت.
شکوه و تجمل‌گرایی افراطی بایا در همان دوران زبانزد شده بود. شاعر رومی سکتوس پروپرتیوس بایا را «گرداب تجمل» و «بندر فساد» توصیف کرده است.
اما سرنوشت بایا در اثر بی‌ثباتی زمین‌شناسی رقم خورد. یک پدیده آتشفشانی به‌تدریج موجب فرورفتن بخش بزرگی از شهر در دریا شد؛ فرآیندی که میان سده‌های شانزدهم تا هجدهم کامل گردید. امروزه ویرانه‌های این شهر، از جمله مجسمه‌ها، خیابان‌ها و ویلاها، یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های باستان‌شناسی زیرآبی جهان را شکل داده‌اند که گردشگران با قایق‌های کف‌شیشه‌ای یا با غواصی به دیدنشان می‌روند.
حمام تازه کشف‌شده یا همان لاکنیکوم قرار است از پاییز امسال تحت بازسازی دقیق قرار گیرد. در این برنامه، پاک‌سازی کف موزاییکی که اکنون بخشی از آن با رسوبات معدنی پوشیده شده و همچنین حفاظت از نقاشی‌های دیواری باقی‌مانده پیش‌بینی شده است. باستان‌شناسان باور دارند بررسی هم‌زمان سفالینه‌ها، معماری و تزئینات بنا می‌تواند پیوند آن با ویلای سیسرو را تأیید کند.
این کشف نه تنها برگ تازه‌ای به تاریخ پرماجرای بایا می‌افزاید، بلکه ممکن است نخستین شاهد ملموس از اقامتگاه یکی از بزرگ‌ترین اندیشمندان روم را در اختیار ما بگذارد.
