به گزارش خبرنگار تحریریه نظام سلامت­­ خبرگزاری صدا و سیما؛ ­ آقایان مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری، دکتر شهنام عرشی رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و محمد رضا کاظمعلی مدیر عامل شرکت نویان پژوهان و تولید کننده واکسن، ­روز­ شنبه ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ درباره صنعت واکسن سازی در ایران به بحث و تبادل نظر پرداختند.

 

قانعی (دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری): اهمیت موضوع به حدی است در بعضی از کشور‌ها گفته اند ما یک وزیر واکسن می‌خواهیم، از لحاظ رشدی که واکسن دارد، اقتصادی و هم سلامت، ​ پیش بینی‌ها نشان می‌دهد که اگر یک کشوری خوب به واکسیناسیون بپردازد می‌تواند تا دو دهه آینده ۳۰ سال به عمر‌ها اضافه کند که این عدد بسیار عدد تکان دهنده‌ای است، وقتی صحبت می‌کنیم که به چه شکل این واقعه رخ می‌دهد می‌بینیم بخشی از واکسن‌ها تبدیل به واکسن پیشگیری و برخی هم درمانی شده اند و کشنده‌ترین بیماری مانند سرطان برایش واکسن ساخته شده است​، ​ ایران هم یک نوع از واکسن‌های سرطان دهانه رحم را در بازار عرضه کرد و امروز در اختیار مردم است، بنابراین اگر ما در نظر بگیریم که بار بیماری‌های کشور چیست، ​ غیر واگیر است، در غیر واگیر‌ها وقتی می‌بینیم سرطان، قلب و عروق در این زمینه نقش اول را بازی می‌کنند، ​ وقتی می‌بینیم مثلا سرطان ریه کشنده‌ترین سرطان است، اما واکسن آن در بخشی از دنیا در حال استفاده است، این‌ها نشان می‌دهد که این خبر‌ها می‌تواند درست باشد.

قانعی ادامه داد: وقتی راجب واکسن صحبت می‌شود فقط راجب انسان صحبت نمی‌شود، سلامت دام، طیور و آ​بزیان را در بر می‌گیرد، شما نمی‌توانید طیور سالم نداشته باشید، انسان سالم داشته باشید، شما نمی‌توانید دام سالم نباشد انسان سالم باشد، اتفاقی که در کشور افتاد، ​ما در قبل از انقلاب پیشینه‌ای در واکسن داشتیم، ولی نمی‌توانیم ادعا کنیم که رشد خوبی داشتیم الی در دهه اخیر اتفاقی بعد از موضوع دانش بنیانی رخ داد این بود که بخش خصوصی و دانش بنیان‌ها در واکسن ورود کردند، ورود این‌ها باعث شد که ناگهان عرصه‌ای که صرفاً دست بخش‌های دولتی بود به سرعت گام بردارد، این با کمترین هزینه و با سرعت بسیار بالایی انجام گرفت از طرفی واقعا جایگاه واکسن سازی ایران از این جهت تغییر کرد که شما می‌بینید در لبه واکسن سازی واکسن نوترکیب آمد، واکسن نوترکیب قبلا در ایران مصرف نمی‌شد به جزء در مورد هپاتیت، همه واکسن‌های دیگر شیوه‌های قدیمی بودند، تنها چیزی که ما داشتیم واکسن هپاتیت بود.

قانعی: در عصر کرونا دیدید واکسن‌های نوترکیب به سرعت آمدند و از طرفی واکسن‌های جدیدی که در بازار می‌آیند از همین نوع هستند و حتی در واکسن پرندگان تکنولوژی عوض شده است، نشانه تراز علمی ما و فناوری ما این است که جا‌هایی که بنده در مبادلات تجاری حضور داشتم می‌دیدم واکسن نوترکیب ایران که یکسال بیشتر نیست که به بازار آمده الان متقاضی خارج دارد، واکسن‌های مربوط به دام الان متقاضی خارجی دارد و قراردادهایش بسته شده، نکته بعدی این است که ما اصلا در آبزیان واکسن نداشتیم و آفات آن‌ها را به شیوه‌های غیر بهداشتی مشکلش را حل می‌کردیم که شاید برای مردم هم جای تعجب باشد که به چه شکل آبزیان را واکسن می‌زنند، ولی به هر حال سه نوع واکسن آبزیان در ایران تولید شده است.

قانعی: موضوع واکسن به عنوان یک برنامه جدی الان پیشرو است و طی یک برنامه زمانبندی شده یعنی سال آینده و اواخر امسال واکسن اسهال خواهد آمد انتظار داریم پایان سال آینده واکسن سینه پهلو داشته باشیم که اکثر کشور‌ها از این واکسن‌ها استفاده می‌کنند و به تدریج واکسن‌های دیگری که در این عرصه است به عرصه ظهور می‌آیند، تمام مطالعات نشان می‌دهد وقتی شما واکسینه می‌کنید، هزینه درمان پایین می‌آید، مثلا در مورد آنفلوآنزا بالایی ۵۵ سال امر اثبات شده‌ای است و در مورد کودکان قطع زنجیره انتقال امر اثبات شده‌ای است و اگر در جمع در نظر بگیریم غیبت از کار چقدر است، مراجعه چقدر است و مصرف دارو‌های بیجا مانند آنتی بیوتیک چقدر است، بیمه‌های هوشمند داخل ایران آمده اند مثلا واکسن آنفلوآنزا را پوشش بیمه‌ای برای گروه خاص داده اند و این نشان می‌دهند ما باید به لحاظ اقتصادی برویم جایگزین کنیم موضوع واکسن را با موضوع‌های درمانی که گاهی اثر بخش نیست.

 

عرشی (رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی): نزدیک صد سال است که در کشور ما واکسن تولید و ساخته می‌شود، ​ حوزه بهداشت از قبل هم مایل بوده که هر بیماری که برایش واکسن خاصی ساخته شده مورد استفاده قرار گیرد، چون برای پیشگیری از بیماری‌های مختلف نقش بسیار مفیدی دارد و هزینه‌ها را هم پایین می‌آورد، بیمار‌ها را هم کم می‌کند و طبیعتاً ناتوانی و مرگ و میر را هم پایین می‌آورد.

عرشی ادامه داد: به خصوص در ۴۰ سال گذشته انواع و اقسام واکسن‌هایی که توسط کمیته واکسیناسیون کشوری تایید و بودجه آن تامین شده در سیستم بهداشتی مورد استفاده قرار گرفته بیشتر در مورد کودکان که واکسن‌های مختلف واکسن سرخک، ​سرخجه، فلج اطفال، ​بیماری سل و انواع دیگر، واکسنی که استفاده می‌کنیم بعد از تامین بودجه و تایید کمیته واکسیناسیون کشوری است، واکسینایسون در کشور ما هم فراگیر و هم رایگان است، مواردی که عرض کردم برای واکسن‌های مختلف است از جمله واکسن آنفلوآنزا برای گروه‌های خاصی که مدنظر وزارت بهداشت نه برای کل جمعیت، ​هر چند ما برای کل جمعیت تمام منابع در حوزه بهداشت تایید می‌کنند برای ۵۰ یا ۵۵ سال به بالا و در گروه‌های خاص که تفسیرش مشخص است واکسن آنفلوآنزا را توصیه می‌کنیم، اما برای گروه‌های خاص مانند مادران باردار و افرادی که به حوزه بهداشت مراجعه می‌کنند و سیستم بهداشتی و درمانی که اصولاً به پرسنل توصیه می‌شود هر سال واکسن آنفلوآنزا را استفاده کنند و برای آن‌ها تجویز می‌شود این قسمت را وزارت بهداشت و درمان تامین می‌کند.

 

قبادی (مدیر عامل شرکت نیواد فارمد و تولید کننده واکسن) در ارتباط تصویری با این برنامه: بله واکسن آنفلوآنزا نوترکیب نزدیک به ۳۰ درصد اثر بخشی و ایمنی زایی بیشتری نسبت به واکسن‌های نسل قبلی دارند همین اینکه این واکسن‌ها انتظار عوارض کمتری از آن‌ها داریم، چون به صورت اختصاصی پروتئین مورد نظر تولید می‌شود، امسال یک میلیون دز از این واکسن تولید شده و با حمایت تیم جدید غذا و دارو از ما کرد توانستیم به بازار برسانیم و از امروز صبح در داروخانه‌های کشور در دسترس مردم است.

 

قبادی: بله این تکنولوژی که به طور اختصاصی فقط آمریکا به آن دست پیدا کرده بود و انحصاری خودش بود که ایران الان دومین کشوری است که توانایی تولید واکسن نوترکیب آنفلوآنزا را دارد که امیدواریم بتوانیم هم نیاز کشور را تامین کنیم، ما زیر ساخت را ایجاد کرده ایم که بتوانیم با حمایتی که از ما می‌شود کل نیاز کشور را تامین کنیم و نیازی به واردات نداشته باشیم.

 

قبادی: بله قیمت کاملاً رقابتی است ما الان واکسن آنفلوآنزای نوترکیب را معادل قیمت واکسن تکومرغی که تکنولوژی حداقل ۲۰ سال قبل است به بازار عرضه می‌کنیم و قیمت مان کاملا نسبت به محصول خارجی رقابتی است.

مجری: در خصوص حمایت از تولید به طور خاص باری واکسن آنفلوآنزا چه اقدامی وزارت بهداشت انجام داده است؟

عرشی: مستحضرید که مقوله تولید و حمایت از تولید در حوزه معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت است که جزئیات حمایت را دوستان بهتر ما می‌توانند توضیح دهند، حوزه بهداشت متولی پخش، تزریق و پیشگیری از بیماری هاست، به این خاطر ما سفارش مواردی که کمیته ملی واکسیناسیون که تایید کرده را برای خرید به حوزه غذا و دارو می‌دهیم و نوع کیفیت را دوستان تصمیم می‌گیرند که دست ما برسد ما در مراکز بهداشت و درمان حوزه‌های مربوطه تقسیم می‌کنیم.

 

قبادی: بله واقعیت این است که هم دیدگاه وزارت بهدشات در حال حاضر دیدگاه حمایتی است و امیدواریم همانطور بماند و همکاران دیدگاهشان نسبت به دانش بنیان‌ها و استارت آپ‌ها خوب باشد هم معاونت علمی و ستاد فناوری خوب از ما حمایت می‌کند، ​در خصوص واکسن ذات الریه، سینه پهلو و واکسن اسهال خونی کودکان این دو هم در دستور کار ما است که امیدواریم تا سال ۱۴۰۲ پرونده ​آن را به جای خوبی برسانیم و با همتی که جوانان ایرانی می‌کنند در سال ۱۴۰۳ دیگر واکسیناسیون ملی این دو واکسن را داشته باشیم.

 

قبادی: ما زیر ساخت و فضا‌های تمیز را به نحوی دیدیم که بتوانیم استاندارد دبلیو اچ او را کسب کنیم که لازمه صادرات است ما از ابتدا با این دیدگاه کار را شروع کرده ایم، به محض اینکه نیاز کشور تامین می‌شود و کشور بی نیاز از واکسن شود مازاد را به کشور‌های همسایه صادر می‌کنیم و امیدواریم در پنج سال آینده ایران به عنوان یکی از بازیگران بحث واکسن در دنیا مطرح شود.

 

قانعی: من از یک حقیقتی صحبت می‌کنم که اگر یک موسسه زیست فناوری بخواهد بین دارو و واکسن انتخاب کند که کدام محصول را تولید کند، دارو را تولید می‌کند، به خاطر اینکه برآورد ما وقتی در پاستور بودیم نشان می‌داد که یک شیشه واکسن میانگین قیمتی اش هزار تومان است، ولی همین دارو ۹۰۰ هزار فروش ان در می‌آمد، یعنی اگر من قرار شد زیرساخت هایم برای تولید بگذارم برای دارو می‌گذارم اگر بخش خصوصی باشد.

قانعی ادامه داد: دولت ورود پیدا می‌کنند که ما چه کار کنیم که فناور را به سمت واکسن بکشانیم یعنی ما در زیست فناوری سهم مقالات واکسن در حد صفر بود، سهم فناوران واکسن از یاد رفته بود کسی در زیست فناوری به سمت واکسن نمی‌آید، اخیراً باعث شده که بیایند، ​ پس کلید حل آن اول در دولت خودمان است نه بیرون، یعنی ما باید تقاضا ایجاد کنیم برای واکسن ساز، تقاضای القایی نیست شما می‌دانید واکسن آنفلوآنزا برای بالای ۵۰ سال اگر تزریق شود مرگ و میر کم می‌شود، خب باید زده شود، این اول واکسن ساز را رشد می‌دهد وقتی تراز واکسن ساز و زیرساخت در حد صادراتی شد بهترین وسیله این است که با انتقال فناوری به کشور دیگری بروید، به خاطر اینکه بعضی از کشور‌ها که بالای صد میلیون جمعیت داشتند، تولید و انتقال خودش، ولی حاضر است قیمت‌های بسیار خوبی دهد.

 

قانعی: درمان به مرحله‌ای اضطراری می‌رسد که تا دارو تامین نشود رسانه‌ها می‌آیند که داروی فلان تامین نشد، اما ما واکسن را به آدم سالم می‌زنیم یعنی کسی چیزیش نیست می‌زنیم که در آینده آنفلوآنزا نگیرد، این یک فهم بالا می‌خواهد و یک اقتصاد درمان مناسب، ما اگر به کسی واکسن سرطان رحم می‌زنیم ممکن است بیست سال دیگر از سرطان پیشگیری کند، اما امروز این هزینه را می‌دهیم، ​این برای خود فرد قابل لمس نیست.

قانعی: اول تقاضا از کشور شروع می‌شود قطعاً کشور‌های اطراف ما به لحاظ کیفیت و رقابت قیمتی ما می‌توانیم پیروز شویم که در حال حاضر این کار صورت گرفته و بعضی از فراورده‌های زیستی ما در کشور‌های دیگر تولید می‌شود.

 

کاظمعلی (مدیر عامل شرکت نویان پژوهان و تولید کننده واکسن): شرکت نویان تولید کننده واکسن اچ تی وی است این ویروس در خانم‌ها باعث ایجاد سرطان دهانه رحم می‌شود، اهمیت این موضوع اینجاست که این سرطان دومین عامل مرگ و میر بعد از سرطان سینه در خانم‌ها محسوب می‌شود و درمان قطعی برای این بیماری عفونی وجود ندارد، اما خوشبختانه واکسن‌هایی برای پیشگژیی از این عفونت با اثر بخشی بالا ۹۵ درصد وجود دارد.

کاظمعلی ادامه داد: با توجه به اهمیت این موضوع شرکت نویان پژوهان از هفت سال قبل تحقیق و توسعه را بر روی این واکسن شروع کرد و بعد از طی فاز‌های مطالعاتی، حیوانی و انسانی و با حمایت جدی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و با تاییدیه سازمان غذا و دارو در اواخر سال ۱۳۹۷ موفق شدیم این واکسن را وارد بازار کنیم.

 

میهمان (عرشی): حوزه معاونت بهدشاتی وزارت بهداشت همیشه مایل است که انواع و اقسام واکسن‌هایی که در سایر کشور‌های پیشرفته در حال حاضر مورد استفاده چه بر‌ای کودکان و بزرگسالان قرار گرفته در داخل کشور هم برای مردم تجویز شود و در برنامه و پروتکل کشوری قرار گیرد، ​ کمیته ملی که این را تصویب می‌کند بقیه اش منوط به تامین اعتبار از مراجع مربوطه و سازمان برنامه و بودجه است پس دیدگاه وزارت بهداشت در حال حاضر کما فی السابق این بوده و هست که تمامی واکسن‌های تایید شده مورد استفاده برای مردم در پروتکل کشوری باشند.

 

عرشی: به خاطر سابقه واکسیناسیون و تولید واکسنی که در داخل کشور بوده خیلی از مواقع ما واکسن‌های تولید داخل را ارجع قرار می‌دهیم به واکسن‌های خارجی، مسئله‌ای که وجود دارد این است که ما برای محصولات دارویی و بهداشتی از طرف وزارت بهداشت هیچ گونه تبلیغاتی نمی‌توانیم انجام دهیم پس ما متاسفانه نمی‌توانیم انواع و اقسام واکسن‌های تولید داخل را هم تبلیغ کنیم کما اینکه سالیان سال برای بچه‌های مردم واکسن تجویز شده به غیر از دوره کرونا اصلا اسم واکسن را هم کسی نمی‌داند که این واکسن ایرانی یا چینی یا هر چیزی بوده است، به این خاطر ما نمی‌توانیم تبلیغات کنیم واکسن‌ها را اگر غذا و دارو بعد از اعلام نیاز ما در اختیار قرار دهد ما استفاده می‌کنیم.

 

کاظمعلی: در اکثر کشور‌های پیشرفته دنیا دختران و حتی پسران ۱۱ تا ۱۸ سال تحت برنامه واکسیناسیون ملی بر علیه این ویروس واکسینه می‌شوند ما بین پنج کشور بزرگ دنیا هستیم که تکنولوژی تولید این واکسن پیچیده را در اختیار داریم و درخواست جدی ما از مسئولین وزارت بهداشت و روسای بیمه‌ها این است که این واکسن اول تحت پوشش بیمه قرار گیرد و سپس تحت برنامه واکسیناسیون ملی قرار گیرد که بتوانیم از شیوع این ویروس در جامعه جلوگیری کنیم.

قانعی گفت: رشادت و قهرمانی رتبه اولش برمی گردد به واکسن سازی داخل یعنی با غیرت و مردانی آمدند، در دنیا این طور بود که قبل از تولید واکسن پیش خرید کردند یعنی واکسنی که موجود نبود را پیش خرید کردند، ما واکسن ساز هایمان مقداری چالش دارند راجب اینکه پول واکسنشان را بگیرند، ویژگی فناوری کرونا این بود که شما واکسن غیر فعال، پروتئینی داشتید، آخرین واکسنی که مجوز گرفت واکسن ام آر ان بود که واکسنی است که اگر هر عفونتی در کشور بیاید می‌تواند دو ماهه واکسن را تحویل دهد. بسته انواع واکسن در کشور موجود است و انشاءالله امیدواریم از این فرصت استفاده شود برای اینکه سایر حوزه‌ها هم تقویت شود.