کارشناسان شبکه تاکید می‌کنند که از نظر فنی مانعی وجود ندارد و اپراتورها توانایی ارائه eSIM را دارند، اما چالش اصلی در محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌هاست که مسیر عملیاتی شدن این فناوری را در ایران پیچیده کرده است.
چند سالی است که اپل قدم به قدم در حال حذف سیم‌کارت‌های فیزیکی از محصولاتش است. مسیری که با آی‌فون ۱۴ در آمریکا آغاز شد و حالا با معرفی آی‌فون ایر به یک واقعیت جهانی نزدیک‌تر شده است. این گوشی جدید تنها از eSIM پشتیبانی می‌کند؛ قابلیتی که در بسیاری از کشورهای دنیا به‌سرعت در حال گسترش بوده، اما در ایران همچنان در حد طرح‌های آزمایشی باقی مانده است. همین مساله باعث شده است که طرفداران آی‌فون در ایران در دو راهی خرید این محصول یا بخشیدن عطای آن به لقایش قرار بگیرند.
آرین اقبال، کارشناس شبکه، در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «مساله ارائه eSIM در ایران بیش از آنکه فنی باشد به حوزه‌های تحریم، مسائل سیاسی و مالی مربوط است و به روابط اپراتورهای داخلی با جهان بازمی‌گردد. از نظر فنی اپراتورها می‌توانند این سرویس را ارائه دهند و مشکل خاصی در این بخش وجود ندارد. اما اینکه در عمل قادر به این کار باشند یا خیر عمدتا به محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها وابسته است.»
او معتقد است که یکی از موانع اصلی عضویت در انجمن جهانی اپراتورهای تلفن همراه (GSMA) است. به نظر می‌رسد دو اپراتور اصلی در ایران همچنان عضو GSMA هستند و می‌توانند فرآیندهای لازم را انجام دهند، اما سایر اپراتورها احتمالا چنین امکانی ندارند. هرچند این موضوع با قطعیت قابل تایید نیست. در نهایت می‌توان گفت برای اپراتورهای کوچک‌تر امکان ارائه eSIM نزدیک به غیرممکن است، اما اپراتورهای بزرگ‌تر در صورت عبور از موانع مالی و سیاسی احتمالا قادر به انجام این کار خواهند بود.»
اقبال تاکید می‌کند که از نظر فنی، مساله پیچیده‌ای وجود ندارد. نکته کلیدی این است که اپراتورها باید توانایی انجام تراکنش‌های مالی بین‌المللی مربوط به دریافت گواهی‌ها و مجوزهای لازم را داشته باشند. این کارشناس شبکه توضیح می‌دهد که اگر هسته شبکه (Core Network) اپراتورها به اندازه کافی به‌روزرسانی نشده باشد، نیازمند همکاری با شرکت‌های تامین‌کننده مانند هوآوی و اریکسون خواهند بود. یکی از اپراتورها پیش‌تر برای مدتی eSIM ارائه می‌داد و همین نشان می‌دهد که هسته شبکه‌اش به‌روزرسانی شده است؛ هرچند بعدها به دلایل دیگر این سرویس متوقف شد. علاوه بر این در سال‌های اخیر برخی شرکت‌های داخلی نیز موفق به پیاده‌سازی نرم‌افزاری هسته شبکه LTE شده‌اند و احتمالا از این مسیر نیز امکان ارائه eSIM وجود دارد.»
در این بین دیگر کارشناسان نیز ارائه eSIM را توسط اپراتورها غیرممکن نمی‌دانند، اما معتقدند در نهایت تحریم‌ها است که استفاده از فناوری برای آی‌فون ایر را با مشکل مواجه می‌کند. امیرحسین دهقان، دیگر کارشناس شبکه، در این باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اپراتورها می‌توانند این قابلیت را ارائه دهند و زیرساخت‌های آن را نیز دارند و در مجموع ارائه خدمت eSIM فارغ از بحث آی‌فون ایر توسط اپراتورها چندان دور از ذهن نیست، اما مشکلی که وجود دارد این است که eSIM تنها با آی‌فون ایر مطرح می‌شود و با توجه به تحریم‌هایی که وجود دارد ارئه این سیم‌کارت دیگر قابل ارائه نیست و به طور رسمی نمی‌توان آن را انجام داد.»
او بیان می‌کند که اپل آی‌فون ایر را تنها با پشتیبانی از eSIM عرضه کرده است؛ موضوعی که از منظر فنی برای بسیاری از سازندگان و اپراتورها قابل‌اجراست، اما در عمل برای اپل مسیر دیگری دارد. دهقان توضیح می‌دهد: «اپراتورها معمولا می‌توانند برای دستگاه‌هایی مانند سامسونگ یا شیائومی که کشورها یا شرکت‌های سازنده‌شان ایران را تحریم نکرده‌اند، به‌صورت رسمی و از کانال‌های معمول eSIM ارائه دهند. اما در مورد اپل به‌دلیل محدودیت‌های بین‌المللی و سازوکارهای مالی تنها راه واقعی در دسترس برای فعال‌کردن eSIM تکیه بر واسطه‌های خارجی و راه‌حل‌های پرهزینه و پرریسک است؛ روش‌هایی که عملا دورزدن تحریم‌ها را ضروری می‌کند. به بیان ساده از منظر فنی مانعی وجود ندارد؛ مشکل اصلی را باید در چالش‌های سیاسی، مالی و حقوقی جست‌وجو کرد.»
اقبال نیز در این باره توضیح می‌دهد: «در مورد گوشی‌های آی‌فون نیز باید گفت که اگر این مشکلات حل و eSIM واقعا در ایران ارائه شود، آی‌فون‌ها هم می‌توانند از آن استفاده کنند. موضوع صرفا محدود به آی‌فون نیست؛ چراکه راه‌اندازی eSIM می‌تواند جذابیت‌های فراوانی به همراه داشته باشد.
به‌عنوان نمونه بسیاری از سرویس‌دهندگان بین‌المللی eSIM (مانند ترکیه) سیم‌کارت‌های سفر یا پلن‌های متنوعی ارائه می‌دهند. راه‌اندازی این سرویس در ایران می‌تواند برای گردشگران خارجی بسیار جذاب باشد؛ چراکه به‌محض ورود، می‌توانند از یک پروفایل eSIM فعال استفاده کنند.» او معتقد است که جدا از بحث آی‌فون، در بازار جهانی آداپتورهای eSIM وجود دارد که حتی گوشی‌های فاقد این قابلیت را eSIMخور می‌کنند. این آداپتورها اجازه می‌دهند چندین پروفایل به‌طور همزمان روی یک دستگاه فعال باشد. با این حال چنین آداپتورهایی در ایران یافت نمی‌شوند و به دلیل نبود بازار eSIM، تقاضایی هم برای آنها شکل نگرفته است.
در مجموع چالش اصلی اپراتورها فراتر از مسائل فنی است و بیشتر به موانع سیاسی و مالی تحریم‌ها بازمی‌گردد؛ دریافت و اعمال گواهی‌های رمزنگاری GSMA روی شبکه، حتی برای اپراتورهای بزرگ داخلی، فرآیندی پیچیده و پرهزینه است که دسترسی دیگر بازیگران بازار را عملا غیرممکن می‌کند. اقبال در این باره توضیح می‌دهد: «مساله اصلی به تحریم‌ها بازمی‌گردد. اپراتورها باید گواهی‌ها و سرتیفیکیت‌های رمزنگاری GSMA را دریافت و روی پروفایل‌ها و هسته شبکه خود اعمال کنند؛ فرآیندی که با موانع جدی سیاسی و مالی مواجه است. به بیان دیگر داستان بیشتر از آنکه فنی باشد، سیاسی و اقتصادی است.»
در نهایت باید یادآور شد که eSIM پتانسیل بالایی برای تحول بازار موبایل و تجربه کاربری در ایران دارد، اما تحقق آن منوط به عبور اپراتورها از موانع تحریمی، سیاسی و مالی است. تا زمانی که این محدودیت‌ها باقی بمانند، حتی اپراتورهای بزرگ نیز در ارائه رسمی eSIM با چالش جدی مواجه خواهند بود و کاربران ایرانی همچنان در انتظار فرصتی برای بهره‌برداری واقعی از این فناوری خواهند بود.
